Znieczulenie zewnątrzoponowe podczas porodu – dobra decyzja?

Coraz częściej przyszłe mamy wybierając miejsce, w którym ma się odbyć poród,, biorą pod uwagę możliwość uzyskania znieczulenia zewnątrzoponowego na życzenie. Wiele szpitali za tą usługę pobiera dodatkowe opłaty, na które pacjentki, bojąc się bólu porodowego, wydają pieniądze. Czy znieczulenie zewnątrzoponowe rzeczywiście można nazwać cudownym lekiem na wszelkie zło? Jednym słowem: decydować się czy nie?

Czytając wiele ulotek i artykułów dla kobiet w ciąży, mam wrażenie, że temat ZZO ( tak w skrócie nazywane jest znieczulenie zewnątrzoponowe) nie jest wyczerpany, a często omawiany jedynie od  strony zniesienia bólu.
Wiele matek podejmując decyzję o założeniu ZZO, tak naprawdę nie wie, na co się decyduje, jakie są możliwe powikłania. Rodzące myślą głównie o obietnicy całkowitego zniesienia bólu.

Chciałabym przedstawić ZOP w nieco innym świetle. Nie po to, aby straszyć…. Na pewno nie jest to mój cel. Uważam jednak, że każda pacjentka powinna mieć świadomość tego, na co się decyduje. Nie ma bowiem w położnictwie „złotego środka”, który nie ma wad.

Dlaczego tak?

Dlaczego pacjentki decydują się na ZZO? Odpowiedź jest prosta i w zasadzie jedna. Pacjentki decydują się na znieczulenie zewnątrzoponowe dlatego, że poród boli. Wstrzykując środek znieczulający do przestrzeni w kręgosłupie, znosimy ból i zmniejszamy czucie w dolnej części ciała. Dzięki temu skurcze porodowe nie bolą, a rodząca zachowuje pełną świadomość tego, co się dzieje. Ponadto badania pokazują, że środek znieczulający w niewielkim stopniu przenika do płodu i nie wpływa na ośrodek oddechowy w mózgu. Dzięki temu dzieci przychodzące na świat ze zieczuleniem zewnątrzoponowym nie mają zazwyczaj problemów ze złapaniem pierwszego oddechu.

Dlaczego nie?

Na początku warto wspomnieć o problemach natury „technicznej”. W wielu szpitalach ZOP jest po prostu niedostępne, w innych sporo kosztuje. Pamiętajmy, że znieczulenia zewnątrzoponowego nie poda nam położna. To nie jest zastrzyk domięśniowy, czy kroplówka. Znieczulenie zewnątrzoponowe wiąże się z założeniem cienkiego cewnika do przestrzeni międzykręgowej kręgosłupa. Cewnik ten zakłada lekarz anestezjolog (ten sam, który znieczula pacjentów do operacji). Z czym to się wiąże? Bardzo często, kiedy pacjentka prosi o znieczulenie zewnątrzoponowe, wykonanie go nie jest możliwe ze względu na brak anestezjologów, którzy akurat znieczulają pacjenta do operacji, i nie mogą zostawić go samego. Zdarza się, że anestezjolog nie da rady przyjść do rodzącej aż do końca porodu.

Pacjentki nie zdają sobie często sprawy z tego, że ZZO nie zakłada się od początku porodu. Zbyt szybkie podanie leków może zahamować postęp porodu, natomiast leki zbyt późno podane, mogą po prostu nie zdążyć zadziałać. ZZO zakłada się wiec zazwyczaj, gdy pacjentka ma 5-8 cm rozwarcia. Warto w tym momencie zwrócić uwagę na to, że faza porodu w której szyjka rozwiera się od 0 do 6 cm przebiega wolno, a późniejsze rozwieranie zachodzi zazwyczaj dużo szybciej (dlatego, zazwyczaj nie ma sensu zakładania ZOP przy dużym rozwarciu).

Znieczulenie zewnątrzoponowe w zasadzie całkowicie wyklucza koncepcje porodu naturalnego czy aktywnego. Pacjentka której podano ZZO, nie będzie przyjmowała pozycji wertykalnych i nie będzie rodziła w wodzie. Przyczyna tego jest prosta –  pacjentka może chwilowo nie mieć czucia w nogach, a zbyt duża dawka znieczulenia ogranicza czucie na dłuższy czas. Przez cały poród zaleca się leżenie w łóżku (czasami położna daje zgodę na wstanie z łóżka, jednak zazwyczaj poród odbywa się na łóżku).

Powszechnie znana jest teoria, że jedna interwencja pociąga za sobą następne. Często ciągłe leżenie rodzącej powoduje ucisk na żyły (zespół ucisku żyły głównej dolnej), co z kolei zmniejsza dopływ tlenu do macicy i do płodu. Maluch natomiast na obniżenie stężenia tlenu reaguje… spadkiem częstości akcji serca i oddaniem smółki. Sytuacja ta często powoduje powikłania i jest przyczyną  wykonania cięcia cesarskiego.

Ponadto zniesienie bólu bardzo często sprawia, że rodzące (zwłaszcza rodzące pierwszy raz), nie czując wystarczającego bólu, nie wiedzą na jakim etapie porodu się znajdują i nie mają odruchu parcia. Jest to przyczyna znacznego wzrostu porodów zabiegowych (kleszczowych i z użyciem próżnociągu), a także cięć cesarskich, u pacjentek u których zastosowano ZZO.

Jaka jest alternatywa?

Wiele badań potwierdza wpływ dobrego przygotowania fizycznego i psychicznego do porodu na zmniejszenie konieczności użycia farmakologicznych środków przeciwbólowych. Ponadto uważam, że zawsze należy stosować metody najmniej obciążające organizm.

Warto zacząć więc od metod niefarmakologicznych (masaż, pozycje wertykalne, immersja wodna, okłady), później spróbować można metod farmakologicznych – takich jak środki rozkurczające czy gaz rozweselający, a dopiero w wyjątkowych sytuacjach prosić o znieczulenie zewnątrzoponowe.

Pewien mądry człowiek powiedział kiedyś, że wszystko jest dla ludzi. Jest tak też ze znieczuleniem zewnątrzoponowym. Pamiętajmy jednak, że nie jest to lek na całe zło i jak każdy – posiada swoje wady.