Zespół Alporta to uwarunkowane genetycznie i postępujące schorzenie nerek, które może prowadzić do przewlekłej niewydolności tego narządu (PNN) i często współwystępuje z zaburzeniami słuchu oraz wzroku. Choroba jest bardzo rzadka i występuje u około 1 na 10000 żywo urodzonych dzieci (w naszym kraju jest chorych około 450 maluchów). Zatem, czym właściwie jest zespół Alporta, jakie są jego objawy oraz w jaki sposób można go leczyć?
Definicja i przyczyny
Zespół Alporta jest najczęstszą wrodzoną nefropatią (chorobą kłębuszków nerkowych). U jego podłoża leży mutacja w genie kodującym kolagen typu IV (dotychczas opisano 4 geny, które mogą ulec mutacji). Wadliwa budowa tego ważnego składnika tkanki łącznej
prowadzi do zaburzenia struktury i funkcji kłębuszków nerkowych. To z kolei skutkuje nieprawidłowościami w procesie nerkowej filtracji krwi (błona filtracyjna traci swoją szczelność) i możliwością rozwoju przewlekłej niewydolności nerek. Co warte
zaznaczenia, wadliwy kolagen typu IV może również zaburzać funkcję narządu słuchu oraz wzroku.
Zespół Alporta – sposób dziedziczenia
Zespół Alporta jest najczęściej dziedziczony w sposób dominujący związany z chromosomem X (85% przypadków). Sprawia, to iż chłopcy (XY) chorują zdecydowanie częściej, a dziewczynki (XX) rzadziej. Szansę na przekazane choroby w tym modelu
dziedziczenia przedstawiają się w następujący sposób:
- Matka chora i zdrowy ojciec – 25% szans na poczęcie chorego syna, 25% na chorą córkę i 50% na zdrowego malucha.
- Matka zdrowa i chory ojciec – 50% szans na poczęcie chorej córki i 50% na
zdrowego chłopca. - Matka chora i chory ojciec – 75 – 100% szans na poczęcie chorego dziecka.
W przypadku dziedziczenia dominującego sprzężonego z chromosomem X choroba u chłopców ma zawsze przebieg ciężki i prowadzi w 100% do PNN. Na podstawie danych statystycznych obliczono, iż średnio 50% chorych mężczyzn wymaga leczenia
nerkozastępczego (dializy lub przeszczepu) przed 25 rokiem życia, a 90% przed 40 rokiem życia. Dziewczynki, które odziedziczyły chorobę w tym modelu, rozwijają PNN w 15% przypadków i chorują łagodniej.
Co warte jeszcze zaznaczenia, zespół Alporta może dziedziczyć się również recesywnie (15% chorych) lub dominująco (1%) niezależnie od chromosomu X. W obu tych przypadkach chorują zarówno chłopcy, jak i dziewczynki. Różnica polega jednak na tym,
iż w przypadku wariantu recesywnego gen muszą przekazać oboje rodzice (dwóch chorych 100% szans na chore dziecko, nosiciel i chory 50% szans oraz dwóch nosicieli 25%). W wariancie dominującym wystarczy tylko jeden chory w parze (nie występują
nosiciele, a szansa na urodzenie chorego dziecka wynosi 50-100% w przypadku jednego chorego rodzica i 75- 100% w przypadku dwóch).
PNN w modelu recesywnym występuje zwykle w młodym wieku. W przypadku dominującego sposobu dziedziczenia z kolei choroba charakteryzuje się najwolniejszym i najłagodniejszym przebiegiem.
Zważywszy na genetyczny charakter choroby, jej rozpoznanie opiera się w głównej mierze na badaniu genetycznym. Ze względu jednak na jego ograniczoną dostępność częściej wykonywana jest biopsja nerki.
Zespół Alporta – objawy i leczenie
Zespół Alporta w początkowym etapie nie powoduje żadnych zauważalnych objawów klinicznych. Pierwszymi symptomami świadczącymi o rozwijającej się chorobie nerek są nieprawidłowe wyniki badania ogólnego moczu.
U chorych stwierdza się zazwyczaj krwinkomocz. Zwiększona ilość erytrocytów w moczu niepowodująca zmiany jego koloru. Oraz białkomocz (u 30-40% ma on charakter nerczycowy). Co więcej, u części pacjentów może być okresowo zauważalny również krwiomocz (mocz przybiera ciemny, brunatny kolor).
W miarę postępu choroby pojawiają się inne objawy świadczące o postępującym uszkodzeniu nerek. Wśród nich można wymienić między innymi nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość, czy też obrzęki. Te ostanie występują szczególnie często u pacjentów, w u których stwierdza się białkomocz nerczycowy (ilość wydalanego białka powyżej 3,5 g biała w litrze moczu).
U większości pacjentów objawy nerkowe współwystępują z zaburzeniami słuchu (niedosłuch lub głuchota) oraz widzenia. Te pierwsze stwierdza się u blisko 80% chorujących chłopców w wieku nastoletnim. W przypadku dziewczyn objawy uszne rozwijają się wolniej i dotyczą zwykle pacjentek starszych. Jeśli chodzi o objawy oczne, to najczęściej przyjmują one postać postępującego zniekształcenia soczewki, co wymaga noszenia okularów lub szkieł.
U części chorych może występować również uszkodzenie siatkówki, które objawia się zaburzeniem widzenia centralnego (chory widzi niewyraźnie, gdy oczy są skierowane na wprost).
Skuteczne leczenie
Dotychczas nie udało się opracować skutecznego leczenia zespołu Alporta. Prowadzona terapia ma charakter wyłącznie objawowy i ma na celu opóźnienie rozwoju PNN. W przypadku znacznego uszkodzenia nerek wskazane jest prowadzenie terapii
nerkozastępczej – chorych można dializować lub przeszczepić im nerkę. Co warte zaznaczenia, przeszczepy rodzinne w przypadku zespołu Alporta są często niemożliwe (inni członkowie rodzinny są zazwyczaj również nosicielami uszkodzonych genów).
Słowem zakończenia, problemy ze słuchem, z widzeniem, czy też nieprawidłowe wyniki badania ogólnego moczu mogą sugerować zespół Alporta. Oczywiście, choroba ta występuje bardzo rzadko, ale zawsze powinno się ją brać pod uwagę w różnicowaniu przyczyn występowania nieprawidłowości w moczu malucha. Jest to szczególnie ważne w przypadku rodzin z dodatnim wywiadem z kierunku zespołu.
Komentarze