Zatrucie pokarmowe u dziecka – jak się objawia i jak łagodzić?

Zatrucie pokarmowe to ostro przebiegający zespół objawów żołądkowo-jelitowych spowodowany głównie spożyciem bakterii lub ich toksyn znajdujących się w jedzeniu. W naszym kraju każdego roku do Sanepidu zgłaszanych jest około 20 tysięcy nowych przypadków. Dominującym czynnikiem etiologicznym jest Salmonella, która odpowiada za blisko 7 tysięcy nowych przypadków zatruć pokarmowych rocznie. Zatem, w jaki sposób może objawiać się zatrucie pokarmowe u dziecka? Jakie są metody leczenia zatrucia oraz jak można mu skutecznie zapobiegać?

Zatrucie pokarmowe u dziecka – objawy

Objawy zatrucia pokarmowego występują po kilku-kilkunastu (zazwyczaj 12-48) godzinach od spożycia skażonego bakteriami lub ich toksynami pokarmu. Do najczęstszych spośród nich należą nudności, wymioty oraz miernie nasilona biegunka (może być krwista). U części chorych mogą występować ponadto kurczowe bóle brzucha, gorączka z dreszczami, bóle mięśniowe oraz znaczne osłabienie. Co więcej, szczególnie w przypadku dzieci zatrucie pokarmowe może doprowadzić bardzo szybko do groźnego dla życia oraz zdrowia odwodnienia organizmu.

Jeśli chodzi o przebieg kliniczny, to zatrucie pokarmowe u większości chorych ma charakter łagodny. Objawy ustępują zazwyczaj samoistnie w ciągu 1-3 dni. Przeważająca większość pacjentów wraca do pełnego zdrowia po tygodniu od zatrucia i nie odczuwa żadnych konsekwencji zatrucia. W rzadkich przypadkach choroba może mięć o wiele cięższy przebieg i wymagać hospitalizacji chorego.
Szczególną postacią zatrucia pokarmowego jest tak zwany botulizm (zatrucie toksyną botulinową zwaną również jadem kiełbasianym). W naszym kraju dochodzi do niego najczęściej w wyniku spożycia nieprawidłowo zakonserwowanej żywności. Botulizm objawia się zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi oraz postępującym paraliżem mięśni (początkowo porażeniu ulegają mięśnie gałkoruchowe oraz mięśnie przełyku). Choroba jest obarczona nawet 5-10% śmiertelnością.

Zatrucie pokarmowe u dziecka – leczenie w domu

Największym zagrożeniem dla chorych z zatruciem pokarmowym jest odwodnienie, które może doprowadzić nawet do zgonu. Stąd też głównym elementem leczenia jest nawadnianie pacjenta za pomocą tak zwanych doustnych płynów nawadniających dostępnych bez recepty w aptekach. Co warte zaznaczenie, elektrolity najlepiej przed spożyciem schłodzić w lodówce. Ma to na celu zmniejszenie nudności podczas picia, a tym samym łatwiejsze ich przyjęcie przez chorego. Jeśli chodzi o dawkowanie płynów nawadniających, to prezentuje się ono w następujący sposób:

• dzieci od 1 do 3 roku życia – przez pierwsze 4 godziny 50 ml/kg, a następnie 10 ml/kg po każdym płynnym stolcu lub epizodzie wymiotów,
• dzieci starsze – przez pierwsze 4 godziny 500 ml (do zaspokojenia pragnienia), a następnie 100-200 ml po każdym płynnym stolcu lub epizodzie wymiotów,
• nastolatki – przez pierwsze 4 godziny 500-1000 ml, a następnie 200 ml po każdym płynnym stolcu lub epizodzie wymiotów.

Kolejnym elementem leczenie jest żywienie doustne, które należy wznowić możliwie wcześnie (najlepiej po pierwszych 4 godzinach nawadniania). Najbardziej odpowiednia jest dieta oparta na gotowanej skrobi (na przykład ziemniaki), kaszach oraz gotowanym mięsie i warzywach. Chory zasadniczo powinien jeść pokarmy na, które ma ochotę. Zaleca się jednak unikanie dań ciężkostrawnych oraz smażonych. Chory może przejść na normalną dla siebie dietę po ustąpieniu biegunki.

Zatrucie pokarmowe u dziecka – profilaktyka

Większości przypadków zatruć pokarmowych daje się uniknąć, przestrzegając kilku podstawowych zasad. Spośród nich można wymienić:

• higienę rąk – ręce należy myć każdorazowa po skorzystaniu z toalety i przed jedzeniem,
• każdorazowe mycie owoców i warzyw przed spożyciem,
• kategoryczne przestrzeganie terminu ważności produktów żywnościowych,
• kategoryczne przestrzeganie zasad przechowywania produktów żywnościowych,
• unikanie stosowania tych samych desek do krojenia do przygotowywania produktów surowych i ugotowanych,
• unikanie spożywania surowych jajek (na przykład w postaci kogla-mogla),
• unikanie spożywania niedogotowanego mięsa,
• unikanie korzystania z usług restauracji i barów o słabej reputacji.

Słowem zakończenia, zatrucia pokarmowe występują stosunkowo często i mają zazwyczaj łagodny przebieg. Ich leczenie polega w głównej mierze na nawadnianiu chorego i szybkim powrocie do spożycia produktów stałych.

Bibliografia:
Zatrucie pokarmowe – dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Interna Szczeklika 2018/19