Zapalenie pępka u noworodka – jak się objawia i jak leczyć?

Prawidłowo pielęgnowany kikut pępowiny u noworodków odpada zazwyczaj samoistnie w pierwszych 2 tygodniach po urodzeniu. U części maluchów może dojść jednak do jego bakteryjnego zakażenia i rozwinięcia się zapalenia pępka. Szacuje, iż dotyczy to w krajach rozwiniętych około 0,5-0,7% maluchów. W krajach rozwijających się odsetek ten jest dużo wyższy i może sięgać nawet 6%. Zatem, jak objawia się zapalenie pępka u noworodków, jakie są czynniki ryzyka jego wystąpienia oraz jak powinno się je leczyć?

Zapalenie pępka u noworodków – czynniki ryzyka wystąpienia

Zapalenie pępka dotyczy szczególnie noworodków urodzonych przedwcześnie oraz tych o małej i bardzo małej masie urodzeniowej (poniżej 2500 gramów). W grupie ryzyka znajdują się również maluchy z porodów przedłużających się, odbieranych w warunkach pozbawionych odpowiedniej sterylności (na przykład porody uliczne), czy też powikłanych (na przykład przedwczesnym pęknięciem błon płodowych). Co więcej, zapalenie pępka występuje częściej u noworodków, które w pierwszych godzinach i dniach życia były pozbawione kontaktu z rodzicami (brak opieki rooming-in). W przypadku tych maluchów bowiem dochodzi do kolonizacji ich skóry głównie szczepami bakterii szpitalnych (S. aureus, E.coli).

Zapalenie pępka u noworodków – objawy

Objawy zapalenia pępka u noworodków pojawiają się zazwyczaj w ciągu pierwszych dwóch tygodni ich życia. Najczęściej pomiędzy 5 a 9 dniu po urodzeniu. Spośród nich można wymienić:

• Obrzęk oraz zaczerwienie u nasady kikuta pępowiny – izolowane, lekkie zaczerwienienie może być objawem świadczącym jedynie o usychaniu kikuta.
• Sączenie się z kikuta krwi, ropy lub innego płyny o nieprzyjemnym zapachu – sącząca się wydzielina jest zazwyczaj bardzo gęsta a jej wyciek obfity.
• Wybroczyny, pęcherze i objaw skórki pomarańczowej na skórze brzucha – symptomy te są bardzo niepokojące i mogą świadczyć o lokalnym szerzeniu się zakażenia.
• Gorączka lub temperatura <36 stopni Celsjusza, przyspieszenie akcji serca, obniżenie ciśnienia tętniczego, problemy z oddychaniem, zaburzenia świadomości – objawy te występują u pacjentów, u których doszło uogólnienia się infekcji. Co warte zaznaczenia, stan ten stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia malucha i wymaga pilnego postępowania na oddziale intensywnej opieki noworodka.

Większość przypadków zapalenia pępka u noworodków przebiega łagodnie i charakteryzuje się bardzo dobrym rokowaniem. Niestety, w grupie maluchów, u których doszło do rozwinięcia się powikłań, śmiertelność może sięgać nawet 7-15%. Z tego też powodu bardzo ważna jest prawidłowa pielęgnacja kikuta i wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia w przypadku zaobserwowania cech jego zakażenia.

Zapalenie pępka u noworodków – leczenie oraz profilaktyka

Leczenie zapalenia pępka u noworodków zależy od stanu malucha i zaawansowania samej choroby. W przypadku niewielkich stanów zapalnych (zaczerwienie i obrzęk u nasady kikuta o średnicy do 5 milimetrów i brak wycieku treści) wystarczające jest miejscowe stosowanie antybiotyków w postaci na przykład aerozoli. Terapia u tych maluchów może być prowadzona w domu. W przypadku noworodków, u których stan zapalny okolicy pępka i kikuta jest bardziej nasilony, postępowanie terapeutyczne musi być bardziej agresywne i prowadzone w szpitalu. U tych chorych zaleca się pobranie wydzieliny do badania bakteriologicznego i wdrożenie dożylnej antybiotykoterapii. Celem leczenie w tych cięższych przypadkach jest niedopuszczenie do uogólnienia się zakażenia.

Jeśli chodzi o profilaktykę zapalenia pępka u noworodków, to w głównej mierze polega ona na odpowiedniej pielęgnacji kikuta do czasu jego samoistnego odpadnięcia. W krajach rozwiniętych WHO zaleca tak zwaną pielęgnację suchą. Polega ona na regularnych, około 2-razy dziennie przemywaniu kikuta za pomocą wody z mydłem i jego dokładnym osuszaniu. Stosowanie środków antyseptycznych jest wskazane jedynie u maluchów pozbawionych szpitalnej opieki rooming-in. W tym celu zaleca się stosowanie preparatów chloroheksydyny lub oktenidyny. Co warte zaznaczenia, dotychczas polecany roztwór spirytusu o stężeniu 70%, w świetle najnowszych badań, jest niezalecany. Przeciwwskazane jest także wykorzystanie jodyny do odkażania kikuta, gdyż wchłania się ona z powierzchni skóry dziecka i może prowadzić u niego do przejściowej niedoczynności tarczycy.

Słowem zakończenia, zapalenie pępka u noworodków występuje stosunkowo rzadko. Niemniej jednak rodzice powinni być uczuleni na możliwość jego ewentualnego wystąpienia. Równie ważna jest także prawidłowa pielęgnacja kikuta pępowiny.

Bibliografia:
Jakie są objawy zapalenia pępka i jak postępować w takim przypadku? – prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich, dr n. med. Piotr Sawiec
Jaki jest optymalny sposób pielęgnacji kikuta pępowiny w domu? – prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich, dr n. med. Piotr Sawiec
Jaki jest optymalny sposób pielęgnacji kikuta pępowiny u noworodka na oddziale noworodkowym? – prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich, dr n. med. Piotr Sawiec