Rozwój niemowlaka – kalendarz rozwoju dziecka w pierwszym roku życia

Po urodzeniu, między pierwszym miesiącem a pierwszym rokiem życia dziecka, następuje bardzo szybki rozwój jego zdolności motorycznych. Sposób, w jaki niemowlę się porusza, dostarcza ważnych informacji o jego prawidłowym rozwoju. Zobacz, co jest istotne w tym okresie życia i dowiedz się, jak wspierać prawidłowe etapy rozwoju niemowlaka.

Jak przebiega rozwój motoryczny niemowlęcia?

Prawidłowy rozwój dziecka w ciągu pierwszego roku życia to okres dojrzewania układu nerwowego oraz narządów zmysłów. W tym czasie maluszek uczy się coraz bardziej złożonych ruchów, zwłaszcza reakcji prostowania i równowagi, które pomagają mu osiągnąć wyższe pozycje. Powoli przystosowuje się do życia w nowym otoczeniu. W pierwszym miesiącu życia noworodka, przyjmowana pozycja wykazuje wyraźne cechy ułożenia płodowego: głowa na boku, ciężar ciała przeniesiony na barki, policzki i kolana. W pozycji na brzuchu dziecko chwiejnie unosi głowę. W pierwszych tygodnia życia uwagę zwracają tzw. odruchy bezwarunkowe, z którymi niemowlę się rodzi, m.in. odruchy ssania, połykania, patrzenia, płaczu, szukania [1].

Kolejne miesiące życia dziecka przynoszą coraz większe zmiany, które wpływają na jego motoryczny rozwój. Oto najważniejsze z nich.

• W 2.-3. miesiącu życia dziecko powoli podnosi głowę podczas leżenia na brzuszku. Niemowlę, które znajduje się w pozycji pionowej, zaczyna trzymać ją prosto [2]. Śledzi wzrokiem przedmioty oraz osobę poruszającą się[1,4].
• W 4. miesiącu w podporze na przedramionach łokcie dziecka są w jednej linii ze stawami ramiennymi [1].
• W 5. i 6. miesiącu dziecko potrafi siadać i zaczyna raczkować [2].
• Około 9. i 10. miesiąca życia dziecko przyjmuje pozycję pionową, stoi podtrzymywane, a około 15. miesiąca zaczyna stawiać samodzielnie pierwsze kroki [1].

Niepokojące sygnały, mogące wskazywać na to, że dziecko nie rozwija się we właściwym tempie, rodzice powinni skonsultować z pediatrą.

Jakie są etapy rozwoju mowy niemowlęcia?

Prawie natychmiast po urodzeniu noworodek potrafi odróżnić głos matki od innych głosów[3]. Przez pierwszy miesiąc życia dźwięki wydawane przez niemowlę to krzyk i płacz, które komunikują różne potrzeby dziecka. Około 2.-3. miesiąca życia pojawia się głużenie, czyli przeciągłe, często przypadkowe dźwięki.Gaworzenie pojawia się między 5. a 6. miesiącem życia [3] i obejmuje powtarzanie połączeń spółgłoski z samogłoską, np. „dadada” lub „bababa” [4]. W drugiej połowie 1. roku życia dziecko rozwija słuch fonemowy, który umożliwia odróżnianie głosek [3], a między 9. a 12. miesiącem tworzy pierwsze krótkie słowa dwusylabowe np. „mama”, „baba”, „tata” itd. [1]. Roczny maluszek mówi ze zrozumieniem od 3 do 5 wyrazów, ale rozumie ich znacznie więcej [3].

Skoki rozwojowe – jak sobie z nimi radzić?

W czasie intensywnego rozwoju w pierwszym roku życia maluszka pojawiają się tzw. skoki rozwojowe [1]. Są to naturalne okresy, które świadczą o tym, że mózg dziecka oraz jego układ nerwowy rozwijają się prawidłowo. Niemowlę nabywa nowych umiejętności i dostosowuje się do otaczającej go rzeczywistości. Niemniej ten czas bywa trudny, tym bardziej gdy towarzyszy mu ząbkowanie. Dziecko często jest niespokojne, marudne i płaczliwe.

Najważniejsze zmiany pojawiające się podczas skoków rozwojowych w pierwszym roku życia [4]:

• 5. tydzień życia – rozwój zmysłów;
• 7.-9. tydzień życia – chwytanie, uśmiech;
• 11.-12. tydzień życia – przewracania, głużenie;
• 4.-5. miesiąc życia – reakcja na swoje imię;
• 6.-7. miesiąc życia – lęk separacyjny;
• 8.-9. miesiąc życia – raczkowanie, siedzenie;
• 10.-11. miesiąc życia – etap sekwencji (dziecko dostrzega, że coś następuje po sobie i rozumie, co trzeba zrobić, by osiągnąć cel) [4]
• 1. rok życia – programy (dziecko kojarzy pewne zachowania z ich celowością).

Radzenie sobie dziecka ze skokami rozwojowymi przejawia się głównie ogólną potrzebą bycia blisko rodzica [4]. Należy okazywać maluchowi należytą uwagę, czułość i bliskość. Niezwykle ważny jest dotyk, który może znacznie ułatwić niemowlakowi przechodzenie skoków rozwojowych: podnoszenie, noszenie, przytulenie, masaż. Udowodniono, że bezpośredni kontakt fizyczny dziecka z matką stymuluje rozwój układu nerwowego niemowlaka [5].

Jak wspierać prawidłowy rozwój niemowlaka?

Jeśli chcesz zadbać o prawidłowy rozwój dziecka w pierwszym roku życia [6]:

• zadbaj o jego zdrowie i prawidłowy sen;
• zorganizuj odpowiednio środowisko, w którym przebywa maluch (chroń go przed urazami);
• nie zapominaj o codziennej pielęgnacji dziecka i przestrzeganiu zasad higieny;
• chroń dziecko przed chorobami;
• zadbaj o właściwe rozszerzenie diety niemowlaka;
• zrób wszystko, by panująca w domu atmosfera była przepełniona spokojem i miłością;
• okazuj niemowlakowi zainteresowanie, utrzymuj z nim kontakt wzrokowy, baw się i przytulaj.

Pamiętaj o regularnej kontroli przebiegu rozwoju dziecka u lekarza. Profilaktyka jest bardzo ważna, ponieważ wcześnie wykryte nieprawidłowości dają lepsze szanse na powodzenie leczenia.

Na zlecenie Juvit.

Bibliografia

[1] Trusewicz R., Pogorzała A.: Rozwój ruchowy dziecka z uwzględnieniem założeń koncepcji NDT Bobath. W: Innowacyjność i tradycja w fizjoterapii. Monografia pod redakcją A. M. Borowicz. Poznań 2017, s. 127-140.

[2] M. Krawczyński, Czy rozwój ruchowy mojego dziecka przebiega prawidłowo?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2013 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52271,czy-rozwoj-ruchowy-mojego-dziecka-przebiega-prawidlowo (dostęp 18.04.2023)).

[3]Barbara Kamińska, Beata Siebert; Podstawy rozwoju mowy u dzieci; Forum Medycyny Rodzinnej 2012;6(5):236-243.

[4] Marlena Price-Williams, Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka,(witryna internetowa:: https://dziecisawazne.pl/skoki-rozwojowe-pierwszym-roku-zycia-dziecka/ (dostęp 18.04.2023)).

[5] Anna Borgosz-Guźda; Wpływ masażu na rozwój psychofizyczny niemowląt – siła dotyku; Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu; 2017 | 44 (5) Zeszyty pedagogiczno-medyczne | 257–261.

[6] M. Krawczyński, Jak dbać o prawidłowy rozwój niemowlęcia, Medycyna praktyczna dla pacjenta, 2013 (witryna internetowa:https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52277,jak-dbac-o-prawidlowy-rozwoj-niemowlecia (dostęp 18.04.2023)).