Po czym poznać zdolnego ucznia?

W opracowaniach naukowych można spotkać się z teorią, że inteligencja człowieka w 50% przypadkach kształtowana jest w wieku czterech lat, w 70% w wieku 6-7 lat i w 80%, gdy dziecko ma 8 lat. Bardzo zdolne dziecko możemy rozpoznać już w przedszkolu i w pierwszych latach szkolnych. Oto sygnały, które świadczą o ponadprzeciętnych uzdolnieniach.

Po czym poznać zdolnego ucznia?

Najczęściej sygnałami wskazującymi na wybitne uzdolnienia to:

•  wymyślanie zabaw,
• przywództwo podczas nich,
• nieoczekiwane wykorzystanie codziennych przedmiotów do zabawy,
• dziecko jest bardzo ciekawe,
• nieustępliwe,
• ma mnóstwo pomysłów,
• wczesna umiejętność czytania (zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole),
• bardzo wczesna umiejętność pisania,
• dziecko lubi czytać i pisać,
• dobre opanowanie języka,
• duży zasób słów,
• wyjątkowa dojrzałość jak na swój wiek,
• szybko tempo pracy,
• trwałe zapamiętywanie,
• szybkie uczenie,
• trafne rozumienie,
• wysoka wyobraźnia,
• umiejętność przyjmowania różnych punktów widzenia,
• wysoka empatia,
• umiejętność długiej koncentracji na zadaniu,
• potrzeba perfekcyjności,
• niezadowolenie z siebie, gdy nie osiągnie się tego, co się pragnie. A celem jest sam szczyt, najlepszy wynik,
• silne poczucie potrzeby sprawiedliwości społecznej,
• umiejętności manipulacji innymi,
• czujność w obserwacji innych,
• potrzeba doświadczania,
• skłonność do ryzyka i eksperymentowania,
• „niewiara na słowo” potrzeba sprawdzenia,
• dociekliwość,
•  potrzeba, żeby „ciągle coś się działo”.
• dziecko widzi pewne zależności, których nie dostrzegają jego koledzy i koleżanki,
• wyróżnia się wysoką wytrwałością,
• ma poczucie humoru, często wyjątkowe i zaskakujące,
• jest pracowity.

Co ciekawe duży zasób słów i wczesna umiejętność mówienia nie muszą wcale wskazywać na uzdolnienia humanistyczno-ligwistyczne. Najczęściej wskazują na wszechstronne uzdolnienia. Jeśli dziecko potrafi ładnie mówić i tworzyć rozbudowane formy pisemne w przedszkolu, to wcale nie musi świadczyć o tym, że będzie sławnym pisarzem czy poetą w przyszłości.

Proces rozwoju i budowania zdolności jest dużo bardziej skomplikowany. Same jednak rozbudowane kompetencje we wczesnym dzieciństwie dają doskonałe fundamenty do dalszego wzrostu niemal w każdym obszarze.

Zdolne dziecko zaskakuje rodziców i innych dorosłych

Uzdolnione ponadprzeciętnie dziecko ustawicznie zaskakuje dorosłych. Jest nad wyraz rozwinięte, dużo bardziej niż dzieci w jego wieku. Sprawia wrażenie starszego niż jest. Umie prowadzić rozmowy podobne do tych, jakie prowadzą dorosły. Cechuje się dużą wrażliwością, odpowiedzialnością i lojalnością.

Jest samodzielne, zdeterminowane.

Dziecko szczególnie uzdolnione szybko się nudzi. Zwłaszcza jeśli jest zmuszane do wykonywania czynności, które potrafi. Nie potrzebuje tylu powtórzeń, pragnie po opanowaniu danego materiału kolejnej „pożywki dla mózgu”.
Nie zawsze lubi pracować w grupie. Najlepiej odnajduje się w samodzielnym rozwiązywaniu problemów.

Ukryte zdolności

Nie wszystkie szczególnie uzdolnione dzieci uzyskują najwyższe oceny. Nie wszystkie też biorą udział w konkursach. Z różnych powodów nad wyraz uzdolnione dzieci nie biorą udział w konkurencjach, w których są obserwowane i oceniane.

Dziecko uzdolnione bywa trudne

Dziecko szczególnie uzdolnione bywa trudne. W oczach rodziców wygląda na człowieka, któremu – ciągle mało. Potrzebuje dużo różnych aktywności i działań, które zaspokoją jego potrzebę poznawania i eksplorowania świata. Rzadziej siedzi spokojnie, często „go nosi”. Jak znajdzie sobie nową aktywność, może w nią się angażować w niezwykły sposób, nie widzieć poza nią świata. Szczególnie uzdolnione
dziecko zadaje dużo pytań. Widzi absurdy w rzeczywistości, których nie zauważają jego rówieśnicy.

Miewa zdolności przywódcze. Czasami z tego powodu popada w konflikt.

Bywa, że ma mocne poczucie własnej wartości i nie dba, co mówią o nim inni. Czasami jednak jest wprost inaczej. Dziecko szczególnie uzdolnione jest zamknięte w sobie, nieśmiałe. Sprawia wrażenie odludka, osoby zajętej sobą i swoim światem. Zabawy rówieśników wydają się mu głupie, woli książki, czy swoje pasje, którym oddaje się bez granic.

Rola rodzica i nauczycieli

Praca z dzieckiem zdolnym wymaga dużo dojrzałości i mądrości po stronie rodziców. Trzeba unikać etykietowanie i tworzenie aury „niezwykłości”. Nadmierne koncentrowanie się na dziecku może sprawić, że będzie ono zarozumiałe i nielubiane. Zamiast rozsądnego podejścia do tematu będzie lekceważyć swoje obowiązki.

Trzeba zachować umiar. Każda skrajność jest zła: zarówno pozostawienie dziecka samego sobie, jak również nadmierna koncentracja na dziecku. Presja i wymaganie wyników mogą stworzyć taką atmosferę, że dziecko po prostu się zbuntuje. Nie o to chodzi, by „nadmiernie chcieć” i próbować rękami dziecka zrealizować swoje niespełnione plany. Rodzic powinien być mocno wyczulony na to, co robi i na
konsekwencje swoich działań. Dobrze, gdy sam się rozwija i ma pasję, która go zajmuje, tak, żeby nie koncentrował się nadmiernie na dziecku i nie stworzył ze swojej córki czy syna „projektu do wykonania”.

Rodzic powinien wspierać i motywować. Powinien też być strażnikiem, zwłaszcza w przypadku wszechstronnie uzdolnionego dziecka, które może być „rozchwytywane” przez nauczycieli i motywowane do wysiłku w wielu obszarach. Trzeba nauczyć siebie i dziecka sztuki wyboru. Umieć powiedzieć „nie”, nie bać się odmówić. Dobrze przemyśleć, w co się angażować i w którym kierunku iść, zwłaszcza przy tak wielu opcjach.

Od nauczycieli z kolei warto wymagać spokojnego podejścia, zwłaszcza braku wyróżniania dziecka.

Faworyzowanie i nadmierne skupianie się na uczniu prowadzi bowiem do konfliktów w klasie i odtrącenia przez rówieśników ucznia zdolnego. To groźna i mocno negatywna konsekwencja, którą warto mieć na uwadze.