Perlak, czyli guz w uchu środkowym. Jak leczyć?

Perlak to niewielki guzowaty twór lokalizujący się w obrębie ucha środkowego. Wbrew obiegowej opinii nie jest zmianą o charakterze nowotworowym i nie jest zdolny do dawania przerzutów do innych narządów. Wszystkie wywoływane przez niego objawy są wynikiem miejscowego, destrukcyjnego wzrostu. Zatem, czym właściwie jest perlak? W jaki sposób się objawia oraz jak można go leczyć?

Perlak – definicja i częstość występowania

Perlak jest zmianą o charakterze guzka, która swoim wyglądem przypomina szarą perłę. Twór ten jest zbudowany z prawidłowych komórek nabłonka wielowarstwowego rogowaciejącego wysyconych kryształkami cholesterolu oraz keratyny. Pomimo licznych badań do dziś nie udało się w pełni ustalić dokładnych przyczyn jego rozwoju. Najbardziej popularne są teorie migracji komórek nabłonkowych do ucha środkowego lub przemiany (metaplazji) komórek występujących w sposób naturalny w jamie bębenkowej.

Perlaki można zasadniczo podzielić na wrodzone oraz nabyte. Te pierwsze rozwijają się już w okresie życia płodowego, a są rozpoznawane najczęściej przypadkowo u dzieci w wieku 4-5 lat. Jeśli chodzi o perlaki nabyte, to rozwijają się one już po urodzeniu dziecka. Mogą mieć charakter pierwotny (nie towarzyszy im wtedy inna patologia ucha) lub wtórny (najczęściej, jako powikłanie zapalenia ucha środkowego lub urazu błony bębenkowej).

Perlaki są zmianami stosunkowo rzadkimi. Szacuje się, iż częstość ich występowania w populacji pediatrycznej waha się od 3 do 15 przypadków na 100 tysięcy w skali roku. Daje to każdego roku około 230 do nawet 1200 nowych chorych z wykrytym perlakiem. Co warte zaznaczenia, częstość występowania perlaków rośnie u osób z wadami twarzoczaszki. Przykładowo, maluchy z rozszczepem podniebienia mają blisko 100-200-krotnie większe prawdopodobieństwo rozwoju tego schorzenia.

Perlak – objawy

Perlak ma tendencję do bardzo powolnego wzrostu. Stąd też przez wiele lat jego przebieg może być całkowicie bezobjawowy. Pierwszymi symptomami choroby są zazwyczaj nawracające, często cuchnące wycieki z ucha oraz niedosłuch. Ten drugi początkowo charakteryzują się gorszym słyszeniem dźwięków o niskiej częstotliwości. W miarę wzrostu perlaka niedosłuch ulega nasileniu. Chory zaczyna mieć problemy z rozmowami przez telefon, gorzej rozumieć mowę innych osób w hałasie, czy też odczuwać różnice w słyszeniu pomiędzy uszami. Co warte zaznaczenia, nasilenie niedosłuchu nie koreluje z wielkością zmiany.

W przypadku bardzo zaawansowanych zmian wychodzących poza ucho środkowe do objawów usznych mogą dołączać się również objawy neurologiczne. Spośród nich można wymienić zawroty głowy (efekt uszkodzenia błędnika), czy też opadanie jednego z kącików ust, niemożność gwizdania, czy też zmarszczenia czoła. W skrajnych przypadkach perlakowi mogą towarzyszyć zagrażające życiu powikłania wewnątrzczaszkowe. Objawiają się wymiotami, gorączką, silnymi bólami głowy oraz zaburzeniami świadomości.

Perlak – leczenie

Leczeniem z wyboru perlaków jest ich chirurgiczne usunięcie. Leczenie farmakologiczne ma charakter przygotowujący do zabiegu w przypadku współistniejącego stanu zapalnego. Wybór metody operacyjnej jest zależny od wieku dziecka, wielkości perlaka, czy też stopnia uszkodzenia elementów ucha środkowego. W części przypadków konieczne jest przeprowadzenie leczenia kilkuetapowego. Niestety, nawet najwyższej jakości leczenie operacyjne nie zawsze jest wstanie przywrócić pacjentowi 100% słuchu. Szczególnie tyczy się to przypadków bardzo zaawansowanych.

Co warte zaznaczenia, usunięcie perlaka musi być całkowite. Pozostawienie jego fragmentów w uchu środkowym może skutkować jego odrastaniem w przyszłości. Po leczeniu operacyjnym pacjent musi pozostawać pod wieloletnią opieką otolaryngologiczną.

Słowem zakończenia, perlak nie jest zmianą nowotworową. Nie oznacza to jednak, iż można go bagatelizować. Pozostawienie perlaka bez leczenia może bowiem doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia słuchu.

Bibliografia:
Perlak – dr med. Anna Górecka-Tuteja
Otorynolaryngologia praktyczna – red. G. Janczewki. wyd. Via Medica. Gdańsk 2005