Nowy kanon lektur – co się właściwie zmienia?

Niemal każda zmiana w edukacji wywołuje emocje. Pojawiają się głosy sprzeciwu, podkreślające negatywne konsekwencje zarządzanych rewolucji. Tak jest i w tym przypadku  – w odniesieniu do zmienionego kanonu lektur szkolnych. 13 sierpnia Minister Edukacji i Nauki podpisał rozporządzenie dotyczące zmian, między innymi, w kanonie lektur. Jak będzie wyglądał nowy kanon lektur?

Potrzebne były zmiany?

Zmieniony kanon lektur będzie obowiązywał od 1 września 2021 roku w szkołach podstawowych i średnich.

MEN tłumaczy zmiany na stronie ministerialnej w taki sposób:

„Zmiany dotyczą głównie lektur uzupełniających (w przypadku klas I-III szkoły podstawowej – propozycji lektur do wspólnego i indywidualnego czytania) i polegają na zaproponowaniu takich pozycji książkowych, które warto omawiać z uczniami ze względu na ich walory edukacyjne i wychowawcze (czytelny system wartości), elementy konstrukcyjne utworu (konstrukcja świata przedstawionego, wyraziście zarysowana akcja) oraz warstwę językową utworu (polszczyzna staranna, pozbawiona wulgaryzmów i kolokwializmów, nadmiernych ozdobników)”.

Co na to pedagodzy? Niektórzy są oburzeni, inni zadowoleni, najmniej oczywiście cieszą się autorzy pozycji książkowych, które zostały usunięte z listy lektur obowiązkowych. Dla nich to oznacza w oczywisty i bezpośredni sposób mniejszą sprzedaż książek.

Czy jest się jednak czym przejmować? Generalnie chyba nie. Zmiany dotyczą nielicznych książek na liście obowiązkowej. Pozostałe odnoszą się do lektur uzupełniających – a omawianie lub nieomawianie ich na lekcji i tak zależy od nauczyciela. To polonista ma ostatnie zdanie, które z lektur uzupełniających polecić uczniom do wspólnego czytania.

Największe zmiany w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Kanon lektur najbardziej zmienia się w klasach 1-3 szkoły podstawowej.

Z listy lektur do samodzielnego i wspólnego czytania zostały usunięte:

1. Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz, Zaczarowana zagroda;
2. Mira Jaworczakowa, Oto jest Kasia;
3. Leszek Kołakowski, Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?;
4. Marcin Pałasz, Sposób na Elfa

Zapytaliśmy absolwentkę klasy 3 (osobiście córkę jednej z naszych redaktorek), uwielbiającą czytać i pochłaniającą naprawdę duże ilości książek, żeby nie napisać, że je wprost pożerają wzrokiem, co myśli o usunięciu powyższych książek z listy lektur. Otrzymaliśmy następującą odpowiedź: „Czytałam „Zaczarowaną zagrodę” i „Sposób na Elfa”, tych dwóch pozostałych nie omawialiśmy. Pierwsza to historia o pingwinach i budowie zagrody, z której ptaki uciekają, druga o psie mieszkającym w schronisku, z którego zabierają go ojciec i syn. Szczerze? Nie podobały mi się te książki. Były nudne, przewidywalne, brakowało w nich akcji…Zdecydowanie lepsza jest „Karolcia” i „Dzieci z Bullerbyn” – dobrze, że one zostały w spisie lektur”.

To jedna z opinii. Na pewno nie wszyscy muszą się z nią zgadzać. W naturalny sposób zdania mogą być podzielone.

Co zaproponowano w zamian?

1. Dorota Gellner, Wścibscy;
2. Julita Grodek, Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie;
3. Tom Justyniarski, Psie troski, czyli o wielkiej przyjaźni na cztery łapy i dwa serca;
4. Piotr Kordyasz, Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły (fragmenty);
5. Zofia Kossak-Szczucka, Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata;
6. Åsa Lind, Piaskowy Wilk;
7. Aleksandra i Daniel Mizielińscy, Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych

Dorota Gellner to lubiana przez dzieci autorka, dlatego można się spodziewać z dużym prawdopodobieństwem, że i „Wścibscy” to będzie dobra lektura. Kolejna pozycja o Marii Skłodowskiej-Curie – to może być dobry wybór, pozwala bowiem przybliżyć sylwetkę Noblistki w przystępny dla dzieci sposób. Dobre recenzje można poczytać także o „Piaskowym Wilku”, ciekawie zapowiada się ponadto „Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych”, czyli podróż po znanych parkach narodowych. Są też uważane za kontrowersyjne na liście lektur opowiadania o Karolu Wojtyle.

Czy zmiany są na plus? A może na minus? Jak sądzicie?

W starszych klasach zmiany tylko w liście lektur uzupełniających

Negatywnie przez rodziców i dzieci, a także nauczycieli oceniane jest usunięcie książki Rafała Kosika, Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi z listy lektury obowiązkowych i przeniesienie tej książki na listę lektur polecanych. Rzeczywiście szkoda, bo książki ta i inne tego autora są bardzo wysoko oceniane i chętnie czytane przez dzieci. 

Z listy lektur uzupełniających znika Karol May, Winnetou. Natomiast MEN dodaje na listę uzupełniającą:

1. Carlo Collodi, Pinokio;
2. John Flanagan, Zwiadowcy. Księga 1. Ruiny Gorlanu;
3. Emilia Kiereś, Rzeka;
4. Zofia Kossak-Szczucka, Topsy i Lupus;
5. Bolesław Leśmian, Klechdy sezamowe;
6. Alan Aleksander Milne, Kubuś Puchatek;
7. Longin Jan Okoń, Tecumseh;
8. Ferdynand Antoni Ossendowski, Słoń Birara;
9. Jacek Podsiadło, Czerwona kartka dla Sprężyny;
10. Louis de Wohl, Posłaniec króla

W klasie VII i VIII z listy lektur uzupełniających znika Nancy H. Kleinbaum, Stowarzyszenie Umarłych Poetów. MEN natomiast proponuje:

1. Lloyd Cassel Douglas, Wielki Rybak;
2. Zofia Kossak-Szczucka, Bursztyny (wybrane opowiadanie);
3. André Frossard, Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II;
4. Bolesław Prus, Placówka, Zemsta;
5. Henryk Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa;
6. Nicolas Sparks, Jesienna miłość

Zostały też przeniesione książka Melchiora Wańkowicza „Ziele na kraterze” z listy obowiązkowej na uzupełniającą. Ponadto „Przekroczyć próg nadziei” Jana Pawła II z listy uzupełniającej dla klas 7-8 do wykazu lektur uzupełniających w zakresie rozszerzonym w liceach ogólnokształcących i technikach.

W klasach szkoły ponadpodstawowej zmiany dotyczą głównie lektur uzupełniających.

Wszystkie zmiany, a zwłaszcza te dotyczące klas średnich dostępne są tutaj.