Nauka czytania – jak i kiedy zacząć?

Opanowanie nauki samodzielnego czytania to bardzo ważna umiejętność w życiu każdego dziecka. To podstawowy element umożliwiający funkcjonowanie w otaczającym świecie, a także pozwalający na dalszą edukację. W literaturze można znaleźć różne definicje czytania. Dla jednych badaczy jest to umiejętność stworzenia formy dźwiękowej zapisu graficznego, bez względu na to, czy jest to zrozumiałe dla czytającego. Inni twórcy podkreślają istotę rozumienia czytanego tekstu.

Kiedy dzieci uczą się czytać?

Jeszcze kilkanaście lat temu proces nauki czytania rozpoczynał się wraz z pójściem dziecka do szkoły. Obecnie można zauważyć tendencję do przenoszenia nauki czytania ze szkół do przedszkoli.  Określenie dokładnego wieku, w którym dziecko powinno rozpocząć naukę nie jest proste, można bowiem wyznaczyć przybliżony, czasowy przedział zgodny z prawidłowościami rozwojowymi.

Prof. Marian Florski, twórca znanego od lat Elementarza, przestrzegał by nie rozpoczynać nauki czytania zbyt wcześnie, tzn. przed wejściem w okres drugiego ząbkowania, co miało zapewnić troskę o harmonijny rozwój psycho-ruchowy.

Gotowość do czytania

W tradycyjnym modelu wychowania pojawia się określenie „gotowości do czytania”. Zawiera ono założenie, że dziecko musi osiągnąć określony poziom umiejętności w różnych sferach rozwoju, aby rozpocząć naukę czytania. Z pozoru może wydawać się to sensowne. Porównując jednak naukę czytania do nauki chodzenia, dziecko uczące się chodzić również powinno mieć określone umiejętności rozwojowe, aby zacząć chodzić. A te z kolei pojawiają się dopiero podczas setek prób i błędów.

Na szczęście dzieci nie są świadome czy są gotowe. Odczuwają potrzebę i chęć odkrywania świata i zdobywania nowych umiejętności, a co za tym idzie, dzieci w wieku przedszkolnym, które rozwijają się prawidłowo, chętnie podejmują próby samodzielnego czytania. Jednak nauka czytania w przedszkolu zdecydowanie powinna różnić się od formy szkolnej. Należy ją traktować jako formę stymulującą ogólny rozwój dziecka. Powinna przejawiać się poprzez zainteresowanie dzieci samodzielnym czytaniem, rozbudzaniu chęci korzystania z książek jako formy wiedzy i dostarczania emocjonalnych przeżyć.

Co jest najważniejsze w nauce czytania?

W nauce czytania dzieci przedszkolnych istotne jest, aby pozwolić im uczyć się w sposób, który one same uznają za najlepszy i  w czasie, kiedy same będą tego chciały. Nauka ta powinna być daleka od tradycyjnej nauki, która kojarzy się z monotonnym i żmudnym powtarzaniem tego samego materiału.

Nauka dla przedszkolaka to przede wszystkim zabawa. Dziecko powinno kojarzyć to z przyjemnością, chęcią poznawania nowych rzeczy i odczuwaniem satysfakcji. Nauce czytania w przedszkolu musi towarzyszyć spontaniczna aktywność dziecka, która będzie urozmaicać jego słownictwo poprzez np. różne formy pracy z książką czy ćwiczenia mające formę zabawy, doskonalące mowę i słownictwo.

Biorąc po uwagę fakt, że dziecko poznaje świat w dużej mierze przez zmysły, duże znaczenie ma wygląd artykułów pomocnych w nauce. Dziecko dużo chętniej sięgnie po książki czy inne pomoce, jeżeli zaciekawią go sobą.

Podsumowując, ciężko jest określić idealny wiek do rozpoczęcia nauki czytania. Jest to zależne od indywidualnych predyspozycji i preferencji dziecka. Idealny moment wyczuwa tak naprawdę samo dziecko, a wiek kalendarzowy ma dużo mniejsze znaczenie niż uważają dorośli.

Dzieci przedszkolne najczęściej są na etapie, gdzie chętnie poznają nowe umiejętności, a co za tym idzie, podejmują próby samodzielnego czytania i poznawania liter. Warto to wykorzystać do zabawy z dzieckiem, która może zaowocować nabyciem umiejętności czytania przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Są także dzieci, które dopiero w wieku szkolnym nabędą chęci do rozpoczęcia czytania, a przede wszystkim dopiero wtedy będą w stanie tę naukę przyswoić. Istnieje sporo różnych modeli nauki czytania i warto bawić się z dziećmi, wplatając naukę do zabawy. Warto też pamiętać, aby wybierać do zabawy (a zarazem nauki) książki, które zaciekawią dziecko przede wszystkim wyglądem. Wtedy dziecko będzie sięgało znacznie chętniej.

1 K. Kamińska, Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1999
2 M. Cackowska, Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, WSiP, Warszawa 1982
3 R. Kośmider, Nauka czytania w przedszkolu, Nauczyciel i Szkoła 3-4 (24-25), 2004
4 M. Falski, Higjena czytania, w: S. Kopczyński (red.), „Higjena szkolna”, Poznań – Lwów – Lublin – Łódź – Wilno: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1921
5 https://www.sylaba.info/