Nadpobudliwość psychoruchowa – czym jest i jak się objawia?

Coraz częściej mówi się, że dzieci są nadpobudliwe. Co to oznacza i z czym się wiąże i czy rodzice mają w tym swoją odpowiedzialność? A może trudne zachowania dzieci wywoływane są przez czynnik, na który mama czy tata nie mają żadnego wpływu? Co jeśli już się pojawią? Jak sobie z nimi radzić?

Nadpobudliwość psychoruchowa – co to jest?

Nadpobudliwość psychoruchowa, a właściwie zespół nadpobudliwości psychoruchowej (nerwowość dziecięca, ADHD – Attention Deficit Hyperacitvity Disorder) z zaburzeniami koncentracji uwagi to zaburzenie rozwojowe związane z dysfunkcją układu nerwowego. Ma wiele objawów. Do najczęstszych należą:

• impulsywność,
• niecierpliwość podczas wykonywania codziennych czynności,
• nadmierna aktywność (zwłaszcza bezzasadna ruchliwość kończyn górnych i dolnych),
• ponadprzeciętna ruchliwość,
• chaotyczne mówienie,
• nieprzemyślane zachowania,
• duża rozmowność,
• niestosowne wypowiedzi,
• niższe stosowanie się do zasad savoir -vivre,
• przeszkadzanie innym w wypowiedziach i w aktywnościach,
• nieumiejętność pozostania przez dłuższy czas w jednym miejscu i w tej samej pozycji,
• niemożność skupienia przez dłuższy czas uwagi,
• niepokój,
• niższa samokontrola,
• nieumiejętność odsiewania nieistotnych komunikatów, wydarzeń,
• dziecko nie umie się skupić lub musi się tak bardzo się skupiać na czynności, że nie dociera do niego absolutnie nic z otoczenia,
• prowokujące w stosunku do rówieśników zachowanie,
• trudności ze skupieniem uwagi,
• kłopot z czekaniem na swoją kolej,
• nieumiejętność pójścia na kompromis, czy sięgnięcia po negocjacje,
• mniejszy zasób wiedzy,
• niszczenie rzeczy,
• kłopot z dostosowaniem się do wskazówek nauczyciela,
• trudności z dostosowywaniem się do zmian i stanów przejściowych,
• objawy nie mijają wraz z upływem czasu. Zauważalne są wyraźne różnice między dzieckiem a jego rówieśnikami.

Powyższe zachowania muszą występować w różnych sytuacjach, przy różnych osobach. Żeby stwierdzić nadpobudliwość psychoruchową objawy muszą być potwierdzone przez kilka osób mających stały kontakt z dzieckiem.

Nadpobudliwość psychoruchowa prowadzi do problemów społecznych. Utrudnia codzienne funkcjonowanie. Dziecko nie umie się skupić, a próby, żeby skoncentrować uwagę kończą się wielkim zmęczeniem. Pojawiają się problemy z zapamiętywanie.

Ważnym sygnałem wskazującym, że dziecko może mieć problemy z ADHD jest poczucie nieakceptowania, jakie odbiera, zarówno od strony rówieśników, jak i rodziny.

Jakie są konsekwencje nadpobudliwości psychoruchowej?

Nadpobudliwość psychoruchowa najczęściej może wiązać się z:

• Trudnościami z nauką, gubienie przedmiotów niezbędnych do nauki, rozproszenie uwagi, podczas wykonywania czynności pomijanie
• szczegółów, trudności w odbiorze informacji, liczne błędy, problemy z samoorganizacją,
• kłopotami z budowaniem relacji koleżeńskich,
• stanami lękowymi lub agresywnymi,
• niską samooceną,
• decydowaniem się na zachowania ryzykowne,
• depresją.

Kiedy pojawia się problem?

Pierwsze objawy nadpobudliwości psychoruchowej widoczne są zazwyczaj w okresie przedszkolnym. Zyskują na sile w okresie szkolnym, kiedy od uczniów wymaga się skupienia i pozostania w ławce przez dłuższy czas, a także wykonywania coraz dłuższych i bardziej złożonych zadań.

Najczęściej diagnozuje się je u dzieci między 6 a 9 rokiem życia.

Objawy choroby mogą postępować wraz z wiekiem. I trwać u większości osób aż do okresu dojrzewania.

W okresie dojrzewania zazwyczaj ADHD ustępuje, jednak nie u wszystkich. Niestety niektórzy muszą się liczyć z objawami chorobowymi również w dorosłym wieku.

Nadpobudliwość psychoruchowa – u kogo występuje częściej?

Okazuje się, że statystyka pokazywała długo, że nadpobudliwość psychoruchowa występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek. W tej pierwszej grupie nawet trzy razy częściej.

Jednak ostatnie wnioski naukowców są inne. Badacze wskazują, że nadpobudliwość występuje równie często u chłopców i u dziewczyn, ale w każdej grupie nieco inaczej się objawia, stąd u dziewcząt bywa, że nie jest diagnozowana.

U dziewczynek częściej pojawiają się problemy z nauką a dużo rzadziej kłopoty z zachowaniem. U chłopców natomiast objawy są bardziej charakterystyczne.

Jakie są przyczyny?

Przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej nie są do końca znane.

Na pewno duży wpływ ma czynnik genetyczny. Jak się okazuje, to kobiety są odpowiedzialne za przenoszenie genu warunkującego wystąpienie nadpobudliwości psychoruchowej, ale chorują częściej chłopcy, nie dziewczynki (według niektórych źródeł, inne obalają to twierdzenie, patrz powyższy akapit). Uwarunkowanie genetyczne jest bardzo prawdopodobne, ponieważ kłopoty z nadpobudliwością często obserwuje się u osób spokrewnionych, z kilku pokoleń w danej rodzinie.

Mówi się także o innej przyczynie, czyli o zaburzeniach w działaniu układu nerwowego. W przypadku ADHD dochodzi do zachwiania równowagi między mechanizmami pobudzającymi, a hamującymi. Aktywności pobudzających jest zdecydowanie więcej niż hamujących. Układ nerwowy jest tak mocno „dotykany”, że staje się przeciążony. Ponadto nieprawidłowo funkcjonują neurony, zwłaszcza w obszarze kory przedczołowej.

Niektóre badania z kolei wskazują, że przyczyną jest wolniejsza szybkość przetwarzania. Osoby z ADHD potrzebują więcej czasu, by przyswoić informacje i na nie zareagować. Wolniej podejmują decyzje, ale z drugiej strony reagują tak szybko jak inne dzieci. Stąd tak ogromnym wyzwaniem dla dzieci nadpobudliwych są bardziej złożone zadania. Bo reakcja następuje częściej niż przemyślenie, co naprawdę warto zrobić.

Czynnikiem wyzwalającym wystąpienie nadpobudliwości mogą być problemy rodzinne: kłótnie rodziców powodujące stres i lęk dziecka i aktywizujące gwałtowne reakcje. Czasami, na co wskazują niektórzy badacze, chorobę mogą zainicjować nieodpowiednio dobrane metody wychowawcze: zbyt restrykcyjny styl wychowywania lub wprost przeciwnie – zbyt pobłażliwy.

Na czym polega leczenie?

Dziecko z ADHD wymaga cierpliwości i zrozumienia. Konieczne jest wsparcie specjalistów. Pomocy wymagają też rodzice.

Najczęściej rozwiązaniem dla dziecka jest kompleksowa terapia – psychoterapia, spotkania z psychologiem – indywidualne i grupowe, farmakologia. Dobra współpraca z rodzicami najlepiej rokuje.

Lekarz diagnozujący nadpobudliwość psychoruchową powinien wykluczyć inne przyczyny nietypowego zachowania takie jak: nadczynność tarczycy, przewlekłe skutki zatrucia ołowiem, czy nawet alergie pokarmowe. Należy też sprawdzić, czy dziecko nie ma problemów z nerwicą powstałą w wyniku przeżytej traumy.

Nadpobudliwość, nadpobudliwość psychoruchowa, ADHD, zaburzenia koncentracji, zaburzenia zachowania