Nadciśnienie u dziecka – jak się rozpoznaje i jak leczy?

Nadciśnienie tętnicze (NT) jest chorobą coraz częściej rozpoznawaną w populacji pediatrycznej (szacuje się wręcz, że cierpi na nie aż 2 do 3% dzieci i młodzieży przed ukończeniem 18 roku życia). To w połączeniu z praktycznie bezobjawowym przebiegiem klinicznym sprawia, iż schorzenie to, staje się coraz większym problemem medycznym w naszym kraju i innych krajach rozwiniętych.

Jakie są kryteria rozpoznania nadciśnienia tętniczego u dzieci?

Rozpoznanie nadciśnienie tętniczego opiera się na stwierdzeniu w 3 niezależnych pomiarach wartości ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego równych, czy też przekraczających 95 centyl dla płci, wieku oraz wzrostu (wartości te odczytać możne ze specjalnych siatek centylowych dostępnych w internecie). W praktyce oznacza to, iż uśrednione wartości ciśnienia skurczowego rozkurczowego są równe lub przekraczają:

• Dziewczynka w wieku 1-5 lat – w przybliżeniu powyżej 105/65 mmHg.
• Dziewczynka w wieku 5-10 lat – w przybliżeniu powyżej 115/75 mmHg.
• Dziewczynka w wieku 10-15 lat – w przybliżeniu powyżej 125/80 mmHg.
• Dziewczynka w wieku powyżej 15 lat – w przybliżeniu powyżej 130/85 mmHg.
• Chłopiec w wieku 1-5 lat – w przybliżeniu powyżej 110/65 mmHg.
• Chłopiec w wieku 5-10 lat – w przybliżeniu powyżej 120/75 mmHg.
• Chłopiec w wieku 10-15 lat – w przybliżeniu powyżej 130/85 mmHg.
• Chłopiec w wieku powyżej 15 lat – kryteria rozpoznania NT podobne jak u osób dorosłych (powyżej 140/90 mmHg).

Oczywiście, są to wartości orientacyjne oraz uśrednione i nie pozwalają one na pewne rozpoznanie NT, ale stanowią sygnał alarmowy dla rodziców i powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem pediatrą lub hipertensjologiem (lekarzem specjalizującym się leczeniu NT).

Kiedy u dziecka mierzyć ciśnienie tętnicze?

Polskie prawo nakłada na każdego lekarza pediatrę obowiązek corocznych pomiarów ciśnienia tętniczego u każdego swojego pacjenta, który ukończył 3 rok życia. Co więcej, pomiary u maluchów w młodszym wieku są wskazane w następujących sytuacjach klinicznych:

• Obciążony wywiad okołoporodowy – między innymi wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, czy też długi okres hospitalizacji poporodowej.
• Wady wrodzone – zwłaszcza wady wrodzone nerek oraz serca.
• Nawracające zakażenia układu moczowego (ZUM).
• Nowotwory – u dzieci najczęściej występują nowotwory hematologiczne (białaczki, chłoniaki).

Co więcej, należy pamiętać, iż wskazaniem do doraźnego pomiaru ciśnienia tętniczego u dziecka są objawy takie, jak napadowe bóle głowy, omdlenia, uderzania gorąca, czy też duszność powysiłkowa.

Nadciśnienie u dzieci – najczęstsze przyczyny

U dzieci, które nie ukończyły 10 roku życia NT ma najczęściej charakter wtórny do innych chorób i stanowi niejako ich objaw. Spośród nich można wymienić:

• Noworodki oraz niemowlęta – wady wrodzone nerek, wrodzone wady dużych naczyń (na przykład zwężenie tętnicy nerkowej lub koarktacja aorty), guzy, czy też dysplazję oskrzelowo-płucną.
• Dzieci w wieku 1-6 lat – choroby miąższowe nerek (najczęściej powikłanie nawracających i przewlekających się zakażeń układu moczowego), wrodzone wady duży tętnic oraz choroby tarczycy (głównie nadczynność tarczycy).
• Dzieci w wieku 6-10 lat – choroby miąższowe nerek, zwężenie tętnicy nerkowej oraz nadciśnienie pierwotne (niebędące stanem wtórnym do innych chorób).
• Dzieci w wieku powyżej 10 lat – podobnie, jak u dorosłych, w tej grupie wiekowej dominuje nadciśnienie o charakterze pierwotnym.

Nadciśnienie u dzieci – leczenie

W leczeniu nadciśnienia tętniczego wtórnego kluczową rolę odgrywa leczenie choroby podstawowej, która za wzrost ciśnienia jest odpowiedzialna. Jeśli natomiast chodzi o nadciśnienie o charakterze pierwotnym, to w jego w przypadku na pierwszy plan wysuwa się leczenie hipotensyjne (farmakologiczne oraz o wiele ważniejsze u dzieci leczenie niefarmakologiczne).

Nadciśnienie tętnicze pierwotne – leczenie niefarmakologiczne

Jak wspominaliśmy wcześniej, leczenie niefarmakologiczne jest podstawowym sposobem leczenie dzieci oraz dorosłych cierpiących na NT pierwotne. W postępowaniu tym najważniejszą rolę odgrywają:

• Redukcja masy ciała i utrzymanie jej na właściwym poziomie – WHO zaleca utrzymywanie masy ciała w zakresie BMI 20-25 kg/m2.
• Zwiększenie aktywności fizycznej – zalecana się, aby dzieci każdego dnia uprawiały sport przez przynajmniej 90 minut (przeciwwskazane jest to u maluchów, u których z NT współwystępują choroba serca).
• Zmniejszenie spożycia soli kuchennej – zdrowa dawka soli kuchennej to około 5-6 gramów na dobę.
• Ograniczenia spożycia tłuszczów nasyconych na rzecz tłuszczów jedno oraz wielonienasyconych (tak zwanych tłuszczów omega) – aby dostarczyć organizmowi odpowiednie ilości kwasów omega, zalecane jest spożywanie ryb, owoców morza oraz olejów roślinnych (na przykład lnianego).

Co warte zaznaczenia, przestrzeganie powyższych zaleceń może ustrzec wielu młodych pacjentów z NT przed koniecznością brania leków hipotensyjnych lub znacznie opóźnić czas ich włączenia.

Podsumowując, nadciśnienie tętnicze nie jest wyłącznie chorobą osób starszych i coraz częściej zaczyna się także pojawiać u dzieci oraz młodzieży.

Bibliografia:
Pediatria autorstwa Wandy Kawalec
Interna Szczeklika 2017/18