Nadciśnienie białego fartucha

Wiele dzieci stresuje się podczas wizyty u lekarza. Objawia się to najczęściej płaczem i krzykiem przestraszonego malucha. W części przypadków jednak jedynymi objawami stresu mogą być wzrost ciśnienia tętniczego oraz tętna. Stanowi to duży problem, gdyż
może doprowadzić do błędnego rozpoznania nadciśnienia tętniczego. Zjawisko to w literaturze medycznej określa się mianem tak zwanego syndromu białego fartucha. Zatem, czym właściwie jest nadciśnienie białego fartucha? W jaki sposób można je rozpoznać i czy na należy je leczyć?

Czym jest nadciśnienie białego fartucha i jak często występuje?

Nadciśnienie tętnicze to choroba, której istotą jest utrzymywanie się zbyt wysokich wartości ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego krwi. Jej rozpoznanie polega na 3- krotnym stwierdzeniu wartości ciśnienia przekraczających 95 centyl dla płci, wieku oraz
wzrostu dziecka.

Jeśli chodzi o nadciśnienie białego fartucha, to jest to tzw. nadciśnienie rzekome. Oznacza to, iż wartości ciśnienia w warunkach gabinetu lekarskiego przekraczają normę, a w warunkach domowych mieszczą się w niej.

Szacuje się, iż nadciśnienie tętnicze w grupie do 18. roku życia jest rozpoznawane u 2- 3% pacjentów. Oczywiście, w dużym odsetku przypadków jest to nadciśnienie prawdziwe. Niemniej jednak u około 20% dorosłych i nawet 45% dzieci potencjalnie chorych udaje się stwierdzić efekt białego fartucha (procent ten może być wyższy).

Jak się objawia nadciśnienie białego fartucha u dzieci?

Nadciśnienie tętnicze samo w sobie jest zasadniczo schorzeniem bez lub skąpoobjawowym. Symptomy choroby pojawiają się najczęściej w momencie rozwinięcia się powikłań lub nagłych zwyżek ciśnienia. W przypadku syndromu białego fartucha ciężko mówić o objawach samego nadciśnienia, gdyż jest ono pozorne.

Niemniej jednak pacjenci mogą odczuwać pewne symptomy. Są one jednak skutkiem nie, wysokiego a zbyt niskiego ciśnienia wynikającego z prowadzonego, w tym przypadku, niepotrzebnie leczenia hipotensyjnego. Tak więc pacjenci z syndromem białego fartucha leczeni hipotensyjnie mogą skarżyć się na następujące objawy

• zawroty głowy (szczególnie po nagłej pionizacji),
• osłabienie,
• nudności i wymioty,
• mroczki przed oczami,
• omdlenia,
• kłopoty z koncentracją i pamięcią,
• zimne dłonie i stopy,
• szumy uszne.

Powyższe objawy są mało specyficzne i mogą mieć wiele przyczyn. Niemniej jednak w przypadku, gdy pojawiają się one w krótkim czasie od rozpoczęcia leczenia hipotensyjnego, mogą wskazywać na syndrom białego fartucha lub zbyt wysokie dawki leków.

Jak rozpoznać nadciśnienie białego fartucha i jak je leczyć?

Nadciśnienie białego fartucha można podejrzewać na podstawie obserwacji zachowania dziecka podczas wizyty u lekarza oraz objawów niepożądanych leczenia hipotensyjnego.

Pomocne mogą być również wykonywane przez rodziców domowe pomiary ciśnienia u swojej pociechy. Złotym standardem w rozpoznawaniu syndromu białego fartucha jest tak zwany holter ciśnieniowy (ABPM). Metoda ta polega na całodobowym monitorowaniu ciśnienia krwi za pomocą specjalnego urządzenia z mankietem założony na ramie.

Co warte zaznaczenia, w trakcie trwania badania pacjent powinien zapisywać w specjalnym dzienniczku swoją aktywność oraz godziny rozpoczęcia i zakończenia snu.

W przypadku nadciśnienia prawdziwego holter ciśnieniowy wskazuje zazwyczaj na stale podwyższone powyżej normy ciśnienie i często brak spadku nocnego. Odmienne wyniki obserwuje się u pacjentów z syndromem białego fartucha. U chorych tych najczęściej
wynik ABPM jest prawidłowy, a ewentualne zwyżki ciśnienia są powiązane z ich aktywnością.

Jeśli chodzi o leczenie, to syndrom białego fartucha nie wymaga podaży preparatów hipotensyjnych. Jego potwierdzenie jest wręcz wskazaniem do ostawienia włączonych wcześniej leków obniżających ciśnienie. Jedynym skutecznym postępowaniem jest uczenie chorego metod radzenia sobie ze stresem.

Słowem zakończenia, zbyt wysokie ciśnienie zmierzone podczas wizyty lekarskiej nie zawsze oznacza nadciśnienie. W części przypadków jest to wynik nadmiernego stresu pacjenta związanego z kontaktem z personelem medycznym.

Bibliografia:
Automatyczne monitorowanie ciśnienia tętniczego (ABPM) – Interna Szczeklika 2018/19
Nadciśnienie białego fartucha – dr hab. med. Jerzy Gąsowski, lek. med. Krzysztof Rewiuk