Na czym polega badanie tomografii komputerowej i jak przygotować do niego dziecko?

Tomografia komputerowa (TK) jest oprócz klasycznych zdjęć RTG i badania USG podstawową metodą obrazowania w polskich szpitalach oraz ambulatoryjnym lecznictwie specjalistycznym. Pomimo powszechności wykorzystania tej techniki i ciągłego wzrostu jej dostępności u wielu osób wzbudza ona strach i lęk wynikający głównie z niedoinformowania. Zatem, na czym polega badanie tomografii komputerowej i jak przygotować do niego dziecko?

Na czym polega badanie tomografii komputerowej?

Tomografia komputerowa jest metodą wykorzystującą promieniowanie rentgenowskie (promieniowanie X). W odróżnieniu jednak od klasycznych prześwietleń podczas TK wykonywane są dziesiątki, a nawet setki pojedynczych zdjęć (skanów), które następnie
są komputerowo składane w 2 lub 3-wymiarowy obraz. Pozwala to na znaczne zwiększenie dokładności oraz użyteczności klinicznej badania.

TK jest wykonywane w specjalnym urządzeniu, które składa się z łoża oraz pierścienia z wirującymi wewnątrz niego detektorami i zazwyczaj jedną lampą emitującą promieniowanie. Podczas badania pacjent kładzie się w wyznaczonym miejscu na łożu, a następnie jest przesuwany pod pierścieniem maszyny. W zależności od wybranego protokołu czas trwania tomografii jest zmienny i wynosi od kilkudziesięciu sekund (klasyczne TK) do kilku-kilkunastu minut (TK z kontrastem).

Co warte jeszcze zaznaczenia, użyteczność kliniczna badania TK może być zwiększona dzięki dożylnemu podaniu środka kontrastowego. Pozwala to w głównej mierze na uwidocznienie naczyń krwionośnych oraz lepsze zobrazowanie narządów miąższowych
(na przykład wątroby).

Badanie TK – jak się do niego przygotować?

Klasyczna tomografia komputerowa bez kontrastu nie wymaga zazwyczaj żadnego przygotowania ze strony pacjenta. Inaczej ma się sprawa w przypadku TK z podaniem środka cieniującego. Przed takim badanie pacjent powinien pozostawać na czczo przez około 4-6-godzin oraz przez kilka dni przed nim szczególnie dbać o stan swojego nawodnienia. Co więcej, badanie TK z kontrastem wymaga wcześniejszej oceny funkcji nerek. Należy bowiem pamiętać, iż środek kontrastowy zwiększa ryzyko uszkodzenia
tego narządu. Jeśli chodzi o zachowanie się pacjenta po badaniu, to w przypadku TK bez kontrastu pacjent może od razu opuścić pracownię. W przypadku tomografii z kontrastem konieczna jest krótkotrwała obserwacja pacjenta i dbanie przez niego o stan
nawodnienia przez kilka kolejnych dni.

Podczas badania TK pacjent musi pozostawać nieruchomo. Wszelkie ruchy mogą prowadzić do zniekształceń obrazu i konieczność powtórzenia tomografii. Stąd też TK u najmłodszych dzieci wykonuje się zazwyczaj w krótkotrwałym znieczuleniu (dziecko
śpi). Z tego też powodu elementem przygotowań do TK u maluchów jest konsultacja anestezjologiczna.

Badanie TK – czy jest bezpieczne dla pacjenta?

Badanie tomografii komputerowej opiera sie na wykorzystaniu mogącego potencjalnie zwiększać ryzyko powstania nowotworów promieniowania X. Jego dawka jest zależna od obrazowanej okolicy ciała oraz wybranego protokołu. Dla przykładu, TK głowy wiąże
się z pochłonięciem około 2 mSv, klatki piersiowej 7 mSv, a jamy brzusznej 10 mSv.

Wartości te warto odnieść do tak zwanego promieniowania tła, które pochłania przez całe życia każdy człowiek. Wynosi ono w warunkach polskich około 3 mSv na rok. Dotychczas nie udało się określić bezpiecznej dawki promieniowania X, która nie
powoduje żadnych skutków zdrowotnych. Dotyczy to szczególnie najmłodszych pacjentów oraz kobiet ciężarnych. Stąd też każde badanie TK powinno być poprzedzone zgodą pacjenta lub jego opiekunów. Co więcej, konieczna jest także każdorazowa, skrupulatna ocena wskazań do jego wykonania.

Jeśli chodzi o kobiety będące w ciąży, to badanie TK (szczególnie okolicy brzucha) wiąże się z dużym ryzykiem ewentualnych
powikłań u płodu. Stąd też powinno być ono wykonywane jedynie w przypadkach, które nie pozwalają na wybranie innej metody diagnostycznej (u ciężarnych badaniem z wyboru jest USG).

Osobnym tematem są powikłania mogące się pojawić w wyniku podania środka kontrastowego. Można do nich zaliczyć między innymi nudności (około 1% pacjentów), wymioty (około 0,1%), bóle głowy (około 1%), czy też zmiany skórne o charakterze
alergicznym (<1/10000). Skrajnym i bezpośrednio zagrażającym życiu powikłaniem podanie środka kontrastowego może być wstrząs anafilaktyczny, który występują z częstością <1/10000 badanych pacjentów.

Słowem zakończenia, badanie TK nie pozostaje bez wpływu na zdrowie. Nie oznacza to oczywiście, iż nie powinno być ono wykonywane. Należy jednak pamiętać, iż każdorazowo lekarz powinien przeanalizować wskazania do jego wykonania szczególnie w populacji pediatrycznej.

Bibliografia:
Tomografia komputerowa – dr n. med. Piotr Grzanka
Ryzyko napromieniowania związane z badaniami obrazowymi w medycynie –
Eugene C. Lin, MD