Jak jedzą dzieci w żłobkach i przedszkolach? Zupy w proszku, cukier i mrożonki…

Rozmawiają inicjatorki akcji Zdrowe Żywienie Małych Wrocławian:

Emilia Chmura: analityk finansowy, mama trójki dzieci
i Marta Kierzkowska Grzybek, doradca żywieniowy, moderator projektu Zdrowy Przedszkolak.org, mama sześciolatki

sosrodzice.pl: Jak jedzą dzieci w przedszkolu?

Marta: Dzieci powinny jeść produkty jak najmniej przetworzone, naturalne i wysokiej jakości. W przedszkolach za dużo jest ziemniaków i produktów z mąki białej, a wciąż za mało kasz (zboża powinny stanowić 40-60% dziennego wyżywienia).
Emilia: Dzieci jedzą dużo dań słodkich, smażonych, dostają gotowe serki, batoniki, ciastka, kanapki z pasztetem, chałki z nutellą, parówki, kolorowe słodzone napoje. Według rodziców, takie jedzenie nie służy ich zdrowiu.

sosrodzice.pl: Mam wrażenie, że osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji twierdzą, że podaje się to, co dzieciom smakuje…

Śniadanie we wrocławskim przedszkolu
Źródło Zdrowe Żywienie Małych Wrocławian

Marta : Oczywiście, że tak, ale to nie znaczy, że to mają być batoniki, frytki, kotleciki.  Zdrowe, naturalne jedzenie jest jak najbardziej smaczne, tylko trzeba je odpowiednio przygotować i podać.  Na wszystko (czyt. zmiany) potrzebujemy czasu, a pracę nad tym należy zacząć od siebie. Dzieci biorą z nas, dorosłych  przykład, dlatego musi zaistnieć współpraca na kilku polach: rodzice, placówka, dietetyk/intendent . Można przygotować w placówce pyszne batoniki bakaliowe, upiec ciasto marchewkowe z rodzynkami, zrobić kisiel z musu owocowego i mąki ziemniaczanej, pasty do pieczywa i naleśników. Dzieci poprzez zabawę, warsztaty kulinarne, odpowiednie podejście dorosłych, bez wywierania nacisku i presji,  same chętnie próbują nowych rzeczy.  Nie zakładajmy z góry, że to się nie uda, że dzieci nie zjedzą jaglanki, pasty z soczewicy i pestek dyni czy pulpecików z cukinią i marchewką. Dołóżmy wszelkich starań, zmieńmy swoje przekonania i nawyki. Naprawdę warto, bo nie ma lepszej inwestycji w przyszłość niż zdrowie nasze i naszych bliskich

sosrodzice.pl: Zgadzam się. Zatem: czego brakuje w jadłospisach?

Marta: Źródłem białka nie powinno być tylko mięso i nabiał. Powinny pojawiać się częściej ryby (pasta rybna, pulpety rybne, ryba na parze) oraz rośliny strączkowe- fasola, groch, soczewica, ciecierzyca (w zupach, w pastach, w daniu głównym). Należy wykorzystywać warzywa i owoce sezonowe, korzystać z upraw rodzimych, a przede wszystkich używać świeżych produktów zamiast mrożonek. Generalnie zbyt mało jest warzyw i owoców w menu przedszkolaka, a  powinny być dodatkiem do każdego posiłku. Zbyt rzadko śniadania podawane są na ciepło- owsianki, jaglanki itp.  Podwieczorki są najczęściej na słodko i w postaci „gotowca” , np. słodki jogurt i wafelek. Do picia słodzona herbata czarna, słodkie napoje. Trzeba wprowadzić herbaty naturalne owocowe czy owocowo-ziołowe, wodę niegazowaną, wodę z cytryną i miętą w sezonie letnim. Suszone owoce, orzechy, pestki – to są zdrowe przekąski i naturalne słodkości, których niestety też brakuje w wielu placówkach.

sosrodzice.pl: Czy przedszkola zaopatrują się w dobrej jakości produkty?

Emilia: Przez ostatnie kilka miesięcy analizowaliśmy przetargi ogłoszone przez wrocławskie placówki na dostawę żywności. Dane są dostępne dla każdego, często zamieszczane na stronach internetowych placówek.

I z tych analiz wynika, że zamawiane są duże ilości cukru, białej mąki, słodkich przekąsek. W specyfikacji przetargowej można zdefiniować warunki zamówienia, jaki konkretnie ma to być ser, jaki ma być skład wędliny, ale niestety rzadko jest to stosowane, w efekcie to dostawca decyduje, jaki produkt przywiezie, z konserwantami i barwnikami, czy bez. Zdarzają się takie zamówienia: mielonka tyrolska, sałatki rybne z puszki, mrożone filety rybne już w panierkach, oliwa z oliwek z drugiego tłoczenia.
Dominują produkty przetworzone, gotowe sosy do spaghetti w proszku lub w słoikach, nawet warzywa w postaci przecieru z ogórków kiszonych, czy już ugotowanych buraków. Niektóre placówki zamawiają już obrane ziemniaki, pomimo, że mają świetnie wyposażoną kuchnię, m.in. w obieraczki do warzyw.
Kolejny przykład: kilka żłobków zamówiło min. 100 kg zupy barszcz biały i żurek w proszku, inny zespół szkolno-przedszkolny prawie 300 kg gotowych sosów i zup oraz mieszanek przypraw w proszku.
W wielu placówkach posiłki przygotowywane są z mrożonek cały rok. Zamawiane w przetargach są tony mrożonej włoszczyzny, gotowych zup jarzynowych, kupowane są mrożone śliwki we wrześniu i mrożone truskawki w czerwcu.
Jedno z przedszkoli zupełnie nie kupuje surowych buraczków, za to w przetargu zamówiło 530 kg buraczków w occie.

Analizując zamówienia w przetargach, można natrafić np. na 7 tys. zł czekoladowych misiowych wafelków, 280 kg napojów w proszku!,  a nawet na dostawę 1250 kg kopytek i leniwych pierogów z firmy garmażeryjnej do szkoły, która ma profesjonalnie wyposażoną własną kuchnię. Jedno przedszkole zaplanowało na cały rok 400kg ryżu i kaszy, z czego aż 305kg kaszy i ryżu w stugramowych woreczkach!! A potem gotuje się w kotle 80 foliowych woreczków z ryżem…

Nie tylko kiepska jakość jest problemem. Dyrektorzy placówek często tłumaczą, że jakość posiłków jest nie najlepsza, z powodu zbyt niskiej stawki żywieniowej. Tyle, że te wszystkie produkty przetworzone są znacznie droższe niż produkty podstawowe.

Zwróciliśmy się o udostępnienie faktur zakupowych do wglądu i okazało się, że: za kg ugotowanych i przetartych buraczków przedszkole płaciło 7 zł, a świeże można było kupić za 1 zł. Mrożone truskawki w sezonie kosztowały  placówkę 22 zł za kg, a przecież świeże są znacznie tańsze!

W jednej szkole porównaliśmy też ceny z przetargów do cen rynkowych i okazało się, że większość produktów kupowana jest znacznie drożej, nawet o 200-300%. A co za tym idzie ta niska stawka żywieniowa jest często marnowana na bardzo drogie,  przetworzone produkty.

sosrodzice.pl: Przerażające…To dowód niewiedzy, złej woli, wygody, nieodpowiedniego zarządzania? Czy osoby decydujące się na kilkakrotnie droższe produkty, nie wspominając już o jakości, nie powinny ponieść konsekwencji swoich wyborów?

Emilia: Szkoła ogłaszając przetarg, musi zdecydować się na najkorzystniejszą ofertę (głównym kryterium jest cena). Często się zdarza, że do konkursu przystąpił tylko jeden oferent i wtedy jego cena jest automatycznie uznana za najkorzystniejszą. Mieliśmy taki przypadek w przetargu na mrożonki, który po wycenie rynkowej powinien kosztować ok. 30 tys. zł, a jedyny oferent zaproponował 56 tys. zł i przetarg wygrał! A przecież to realna strata 26 tys. zł! Można uchronić się przed akceptacją tak niekorzystnych ofert w przetargu, stosując odpowiednie zapisy (zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych). Jednak osoby zajmujące się w szkole przetargami mają zazwyczaj jeszcze dużo innych obowiązków, nikt nie analizuje i nie porównuje cen. Najważniejsze, że wszystko jest zgodne z prawem. Tyle, że zgodnie z prawem można zapłacić za jabłko 1 grosz i 100 zł, tylko czy jest to zgodne z racjonalnym gospodarowaniem finansami?