Jak rozpoznać zaburzenia psychiczne u dziecka?

Czasy, gdy choroby psychiczne były tematem tabu, odeszły już w zapomnienie i choć daleko nam jeszcze do otwartości społeczeństw zachodnich, od kilku lat również w Polsce coraz więcej uwagi poświęca się zdrowiu psychicznemu. Zauważalnie częściej opieką psychologiczną i psychiatryczną są otaczane również dzieci cierpiące na zaburzenia psychiczne. Jest to niezwykle trudny, lecz ważny krok zarówno dla młodych pacjentów, jak i ich rodziców, jednak korzyści z interwencji już na wczesnych etapach choroby z pewnością są warte całego wysiłku. Chcemy przybliżyć dzisiaj Państwu temat zaburzeń psychicznych u dzieci, w szczególności skupiając się na symptomach mogących o nich świadczyć oraz na dalszym postępowaniu. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu każdy rodzic zrozumie, jak ważne dla przyszłości dziecka są jego zdrowie i komfort psychiczny oraz będzie wiedział, jak najlepiej pomóc swojemu maluchowi.

Czym są zaburzenia psychiczne?

Zaburzenia psychiczne są oznaką nieprawidłowości lub braku integracji pomiędzy procesami psychicznymi a rzeczywistością. Zaburzenia psychiczne możemy podzielić tradycyjnie na:

• zaburzenia psychotyczne (psychozy) – czyli stany, w których chory doświadcza urojeń, omamów, zaburzeń świadomości, zaburzeń emocji, myślenia i aktywności,
• zaburzenia nerwicowe – obejmujące natręctwa i fobie,
• zaburzenia psychosomatyczne – związane z innymi objawami np. bólowymi,
• zaburzenia osobowości – związane z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym oraz niespójnością zachowania,
• dewiacje seksualne (parafilie) – zaburzenia na tle seksualnym uzależnione od pojawienia się specyficznych obiektów,
• uzależnienia – w tym od alkoholu, bólu, leków.

Tematyką zaburzeń psychicznych zajmuje się psychiatria – w przypadku dzieci jest to psychiatria dziecięca.

Pierwsze oznaki zaburzeń psychicznych

Zaburzenia psychiczne są grupą bardzo niejednorodną, dlatego mogą objawiać się bardzo różnie. Jednym z najczęstszych oznak zaburzeń u dzieci są trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami. Dzieci często nie umieją sobie poradzić i odnaleźć się w nowych sytuacjach, szczególnie gdy są otoczone nieznanymi dotąd osobami. Mogą wtedy trzymać się na uboczu i jeszcze bardziej alienować, zamykając się coraz bardziej i bardziej w swoim świecie.

Kolejnym objawem zaburzeń psychicznych mogą być nieadekwatne zachowania np. niewytłumaczalny śmiech lub płacz.

Również nadpobudliwość czy ospałość mogą być oznakami zaburzeń psychicznych, odpowiednio ADHD i depresji. Zjawiskiem niepokojącym powinny dla rodziców być także sytuacje, gdy dziecko informuje o jakichś osobach lub zdarzeniach, które widzi tylko ono, a których nie da się racjonalnie wytłumaczyć. Niezwykle niebezpiecznym symptomem u dzieci jest też agresja zarówno słowna, jak i fizyczna, szczególnie jeśli jest kierowana na konkretne osoby lub na siebie. Sprawianie bólu lub niebezpieczne zachowania powinny być w tym przypadku niezwłocznie skonsultowane ze specjalistą. To samo tyczy się usiłowania prób samobójczych, które są bezpośrednim zagrożeniem życia i powinny być diagnozowane i monitorowane w warunkach szpitalnych.

Wymienione objawy są jedynie wycinkiem sposobów, w jaki mogą manifestować się zaburzenia psychiczne, dlatego kluczem do ich rozpoznania powinna być baczna obserwacja swoich pociech.

Każda niepokojąca zmiana zachowania dziecka powinna być dla rodzica sygnałem do rozpoczęcia obserwacji i poszukiwania przyczyn. Czasem również rozmowa z wychowawcą lub szkolnym pedagogiem może naświetlić odpowiednio sytuację i pomóc podjąć decyzję dotyczącą dalszego postępowania.

Prawidłowa diagnoza – pierwszy krok do sukcesu

W momencie, gdy zachowanie malucha lub nastolatka zaczyna budzić w rodzicach niepokój, należy podjąć odpowiednie kroki i skonsultować się ze specjalistą.

Chorobami i zaburzeniami psychicznymi zajmują się zarówno lekarze psychiatrzy, psycholodzy, jak i psychoterapeuci, jednak każda z tych osób ma inną rolę i inne kwalifikacje. Należy pamiętać o tym, że dokładna diagnoza wymaga dużo czasu, cierpliwości i zaangażowania z każdej strony – dziecka, rodzica i lekarza. Trzeba przygotować się też na to, że nie zawsze wszystko uda się zrobić w trakcie pierwszej wizyty. Czasem dziecko musi nabrać zaufania, muszą zmienić się pewne okoliczności lub po prostu trzeba znaleźć nić porozumienia z małym pacjentem. Bez względu na wszystko należy jednak zachować spokój i wykazać się dozą cierpliwości – to z pewnością zachęci wszystkich do współpracy.

Pierwszym etapem diagnostyki zaburzeń psychicznych powinna być wizyta u psychiatry, który ma za zadanie zebrać wiarygodny wywiad chorobowy oraz przeprowadzić dokładne badanie, na podstawie których będzie mógł postawić prawidłową diagnozę. W wielu przypadkach konsultacja psychiatryczna jest uzupełniania o badanie i rozmowę z psychologiem. W ich trakcie psycholog poznaje osobowość dziecka, a także jego reakcje i możliwości.

W zależności od postawionej diagnozy dalsze etapy mogą przebiegać różnie: od leczenia farmakologicznego po różne rodzaje psychoterapii. Kierując się po pomoc do psychoterapeuty, warto upewnić się, że mamy do czynienia z osobą z odpowiednim wykształceniem, mającą świadomość chorób i zaburzeń z którymi ma do czynienia, bowiem niekiedy psychoterapeutami są osoby zupełnie niezwiązane z psychologią, które nie mają odpowiedniej metodyki pracy i zamiast pomóc, mogą tylko pogorszyć sytuację.

Wspieraj swoje dziecko bez względu na wszystko

Cały proces diagnostyczno-terapeutyczny w połączeniu ze współistniejącymi zaburzeniami może być dla dziecka niezwykle traumatyczny, dlatego musi otrzymać w jego przebiegu odpowiednie wsparcie. Choć nie zawsze rodzice mają z dziećmi tak dobry kontakt jakby tego chcieli, najważniejsze jest to, by pociecha czuła się w ich towarzystwie po prostu bezpiecznie. Należy wykazać się niezwykłą dozą cierpliwości i łagodności, bo to właśnie taka postawa da dziecku poczucie stabilności.

Staraj się nie denerwować na malucha i nie krzyczeć na niego, bo może to tylko pogorszyć jego stan a cały wypracowany do tej pory postęp pójdzie na marne. Zapewnij mu odrobinę ciepła i bliskości, a zobaczysz, że na pewno przyniesie to dobre rezultaty.

Zaburzenia psychiczne występujące u dzieci wbrew pozorom nie są rzadkością, a odpowiednio szybka reakcja jest w ich przypadku niezwykle ważna. Właściwa diagnostyka i terapia zaburzeń we właściwym czasie ochroni dziecko przed ich pogłębianiem oraz problemami w przyszłości. Pamiętajmy, że zdrowie jest najważniejsze – również to psychiczne!

Na podstawie: Psychiatria – Gałecki P., Szulc A. , Psychiatria – Marek Jarema