Dziecko użądlone przez owada – co robić?

Wakacje oraz okres wiosenny to czas, kiedy nasze pociechy są szczególnie narażone na użądlenie przez owady (głównie pszczoły, osy oraz szerszenie). Większość tego typu wypadków prowadzi do wystąpienia niezagrażającej życiu i zdrowiu dziecka, miejscowej reakcji skórnej. Niestety, u 0,3 – 0,8% dzieci może rozwinąć się reakcja uogólniona, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga pilnej pomocy. Procent ten zwiększa się w przypadku maluchów uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych i może wynosić nawet 6%.

Użądlenie przez owada – objawy

Wyróżnia się cztery podstawowe typy reakcji występujących po użądlenie przez owady. Spośród nich można wymienić (od najczęstszej do najrzadszej):

• Rekcja miejscowa zwyczajna (niealergiczna) – charakteryzuje się bólem, obrzękiem oraz rumieniem w miejscu użądlenia. Rozwija się zazwyczaj w ciągu kilku minut od wypadku i ustępuje po kilku dniach bez pozostawienia żadnych śladów.
• Reakcja duża miejscowa (alergiczna) – podobnie, jak reakcja zwyczajna charakteryzuje się bólem, rumieniem oraz obrzękiem (średnica powyżej 10 cm) w miejscu użądlenia. Objawom miejscowym mogą towarzyszyć uczucie rozbicia, gorączka, dreszcze, bóle głowy oraz bolesne powiększenie miejscowych węzłów chłonnych. Reakcja ta jest szczególnie niebezpieczna, jeśli użądlenie dotyczy regionu szyi i twarzy (obrzęk może prowadzić do groźnych dla życia zaburzeń oddychania).
• Reakcja uogólniona (alergiczna) – charakteryzuje się uogólnioną pokrzywką, świądem skóry oraz szeregiem objawów ze strony wszystkich narządów i układów (w jego przebiegu mogą pojawić się zawroty głowy, bóle brzucha, ból w klatce piersiowej, biegunka, nudności, wymioty, duszność, chrypka, sinica, spadek ciśnienia, czy też zaburzenia świadomości). Rekcja rozwija się najczęściej w ciągu kilku minut od użądlenia (rzadko mamy do czynienia z tak zwaną reakcją dwufazową – ponowne wystąpienie objawów po kilku-kilkunastu godzinach od użądlenia). Reakcja uogólniona jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga pilnej pomocy lekarskiej (o czym za chwilę).
• Reakcja uogólniona toksyczna (niealergiczna) – wynik jednoczesnego użądlenia przez wiele owadów. W jej przebiegu może wystąpić uszkodzenie mięśni (zwane rabdomiolizą), serca, nerek, czy też wątroby. Podobnie, jak uogólniona reakcja alergiczna jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i również wymagaj pilnej pomocy lekarskiej.

Użądlenie przez owada – postępowanie

Postępowanie po użądleniu przez owada jest uzależnione:

• od gatunku owada,
• typu reakcji użądleniowej oraz
• dostępnych na miejscu zdarzenia środków.

Rekcja miejscowa zwyczajna (niealergiczna) – w przypadku użądlenia przez pszczołę konieczne jest jak najszybsze usunięcie żądła (ważna jest technika – żądło należy podważyć płaskim przedmiotem i w żadnym przypadku go nie uciskać). Co więcej, miejsce użądlenia można przemyć środkiem odkażającym i bacznie obserwować dziecko w domu przez kolejne godziny i dni. W przypadku pojawienia się jakikolwiek niepokojących objawów konieczna jest pilna wizyta u lekarza.

Reakcja duża miejscowa (alergiczna) – podobnie jak wcześniej, w pierwszej kolejności, należy usunąć żądło. Następnie należy z dzieckiem udać się do lekarza pediatry (w celu złagodzenia bólu i obrzęku w miejscu użądlenia można zastosować zimne okłady).

Reakcja duża miejscowa w obrębie szyi i twarzy – w przypadku posiadania w domu ampułkostrzykawki z adrenaliną (rodzice dzieci uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych) należy ją podać domięśniowo w zewnętrzną powierzchnię uda, a następnie pilnie zawieść dziecko na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać kartkę pogotowia.

Reakcja uogólniona (alergiczna) – podobnie jak wcześniej, wstrzyknąć adrenalinę, a następnie pilnie zawieść malucha na SOR lub wezwać pogotowie. W przypadku utraty przytomności oraz jednoczesnego braku oddechu lub tętna należy rozpocząć uciskanie klatki piersiowej i wykonywanie oddechów ratowniczych (RKO – stosunek 30 uciśnięć do 2 oddechów ratowniczych).

Reakcja uogólniona toksyczna (niealergiczna) – jak w przypadku reakcji uogólnionej alergicznej.

Podsumowując, użądlenia przez owady są stosunkowo częste i każdy rodzic powinien umieć postępować w przypadku ich wystąpienia u swojej pociechy. Jest to szczególnie ważne w przypadku rodziców, których dzieci są uczulone na jad (kluczowe jest posiadanie i umiejętności używania ampułkostrzykawek z adrenaliną, która w takich przypadkach jest podstawowym lekiem ratującym życie).

Bibliografia:
Pediatria autorstwa Wandy Kawalec
Interna Szczeklika 2018/19
Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji 2015