Duszności u dziecka – przyczyny i pierwsza pomoc

Duszność jest definiowana, jako subiektywne odczucie braku możliwości nabrania powietrza lub też trudności w oddychaniu. Zazwyczaj jej napad wiąże się z silnym lękiem i poczuciem bezradności ze strony pacjenta, jak i osób próbujących mu pomóc. Zatem, jak rozpoznać napad duszności u dziecka i udzielić mu pierwszej pomocy?

Jak rozpoznać napad duszności u dziecka?

Rozpoznanie napadu duszności u dziecka, które jeszcze nie mówi, może być trudne. Niemniej jednak, wśród obiektywnych, obserwowanych przez rodziców, objawów trudności w oddychaniu u malucha można wymienić:

• Przyspieszona częstość oddechów – prawidłowa częstość oddechów u dziecka zależy od jego wieku. Tak więc tachypnoe (przyspieszone oddychanie) u noworodków i niemowlaków rozpoznaje się przy wartościach powyżej 40 oddechów na minutę. U maluchów pomiędzy 2 a 5 rokiem życia, gdy oddech jest szybszy niż 30 oddechów na minutę. U dzieci starszych (5-12 rok życia) 24 oddechy na minutę. Tachypnoe u nastolatków i dorosłych stwierdza się, gdy częstości oddechów przekracza 20 na minutę.
• Przyspieszona akcja serca – prawidłowa częstość rytmu serca również zależy od wieku malucha. Stąd też tachykardię u dziecka od 1 do 3 miesiąca życia rozpoznaje się przy wartościach przekraczających 205 uderzeń na minutę. U maluchów pomiędzy 3 a 24 miesiąc życia, gdy serce bije szybciej niż 190 uderzeń na minutę. U dzieci starszych (2-10 rok życia) powyżej 140, a u nastolatków i dorosłych powyżej 100 na minutę.
• Trudności w karmieniu – u maluchów, które mają wyjściowo problemy z oddychaniem, karmienie je nasila. Co warte zaznaczenia, u części noworodków i niemowlaków duszność może pojawiać się wyłącznie podczas ssania piersi lub butelki. Jest to związane ze wzmożonym wysiłkiem i może prowadzić do tak zwanego karmienia przerywanego.
• Postękiwanie – tak zwany „gasping” jest wyrazem trudności w nabraniu powietrza do płuc. Najczęściej pojawia się w przypadku ciężkich napadów duszności i może poprzedzać nagłe zatrzymanie krążenia.
• Poruszanie skrzydełkami nosa, nasilone ruchy klatki piersiowej i wciąganie przestrzeni międzyżebrowych, zapadanie się nad i podobojczy – objawy te są związane ze wzmożonym wysiłkiem oddechowym. W miarę trwania napadu duszności i opadania dziecka z sił ustępują, co świadczy zazwyczaj o pogarszającym się stanie malucha.
• Sinica – jest to wyraźnie widoczne (szczególnie wokół ust) zasinienie skóry i błon śluzowych. Jej pojawienie się jest związane z przedłużającym się deficytem tlenu we krwi.

Objawy napadu duszności u starszych dzieci są podobne do tych występujących u najmłodszych maluchów. Niemniej jednak u starszych pacjentów można stwierdzić dodatkowo trudności w mówieniu, czy też zmianę barwy głosu. Co więcej, charakterystyczne jest również przyjmowania nieco pochylonej do przodu pozycji siedzącej z rękoma opartymi o siedzenie (orthopnoe).

Napad duszności u dziecka – najczęstsze przyczyny

Niezbyt nasilone uczucie duszności może występować u dzieci całkowicie zdrowych po bardzo intensywnym wysiłku, w sytuacji stresowej, czy też na dużych wysokościach. Niemniej jednak, w większości przypadków nasilone lub często powtarzające się epizody trudności w oddychaniu mają podłoże chorobowe. Tak więc spośród przyczyn występowania duszności u dziecka można wymienić:

• Infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych – duszność może być jednym z objawów zapalenia krtani, nagłości, oskrzelików, czy też płuc.
• Aspiracja ciała obcego do dróg oddechowych – zachłyśnięcie się wodą, kęsem pokarmu, czy też innym ciałem obcym (na przykład zabawką) może prowadzić do nagłego pojawienia się duszności.
• Astma oskrzelowa – jednym z charakterystycznych objawów są napady duszności. Pojawiają się one najczęściej nad ranem, po kontakcie z alergenem, czy też wysiłku fizycznym.
• Mukowiscydoza i inne przewlekłe choroby układu oddechowego – charakterystyczna dla tych schorzeń jest narastające stopniowo trudności w oddychaniu i stale lub okresowo odczuwana duszność.
• Zaburzenia lękowe oraz nerwice – część chorób psychicznych może manifestować się poprzez objawy somatyczne. Jednym z przejawów mogą być napady duszności, bóle brzucha, uczucie ucisku w klatce piersiowej, czy też biegunka i wymioty.
• Schorzenia kardiologiczne – duszność, zwłaszcza wysiłkowa, jest jednym z częstszych objawów występujących w różnych chorobach kardiologicznych. Dla przykładu trudności w oddychaniu mogą występować u maluchów z wrodzonymi wadami serca (między innymi z tetralogią Fallota, czy też ciężkimi postaciami ASD lub VSD).

Napad duszności u dziecka – pierwsza pomoc

Wystąpienie u malucha duszności wymaga zazwyczaj pilnego kontaktu z lekarzem i podania leków o działaniu doraźnym (na przykład leków rozszerzających oskrzela). Dodatkowo w sytuacjach, gdy u dziecka występuje sinica, znaczne przyspieszenie oddechu i duży wysiłek oddechowy, wskazane jest wezwanie pogotowania ratunkowego.

Nagłe pojawienie się duszności związane z aspiracją ciała obcego jest wskazaniem do podjęcia natychmiastowych działań ratunkowych. W przypadku najmłodszych maluchów należy ułożyć je na swojej dłoni głową w dół i wykonać 5 uderzeń nadgarstkiem w okolicę międzyłopatkową. W przypadku nieskuteczności takie manewru dziecko należy odwrócić na plecy i wykonać 5 uciśnięć klatki piersiowej. Naprzemiennie obie techniki należy powtarzać do czasu poprawy stanu dziecka lub przybycia pomocy lekarskiej.

Co więcej, w przypadku zauważenia braku oddechu należy podjąć podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS). U dzieci starszych (po 1 roku życia) również są wskazane uderzenia w okolice międzyłopatkową. Uciśnięcia klatki piersiowej mogą być zastąpione uciskami nadbrzusza. Słowem zakończenia, napady duszności u dzieci występują stosunkowo często. Stąd też każdy rodzic powinien umieć je rozpoznawać i udzielić swojemu podopiecznemu pierwszej pomocy przedlekarskiej.

Bibliografia:
Pediatria autorstwa Wandy Kawalec
Wytyczne Resuscytacji 2015
Duszność u dziecka – Dr n. med. Joanna Lange, Lek. Honorata Marczak