Depresja u dzieci jest groźna. Nie bagatelizuj jej objawów!

Każdy człowiek bywa czasami smutny. Jest to normalna reakcja na różnego rodzaju niepowodzenia, czy też inne nieprzyjemne wydarzenia. U osób zdrowych stan smutku w zależności od przyczyny utrzymuje się jednak dosyć krótko. Jeśli chodzi z kolei o chorych na depresję, to obniżony nastrój może im towarzyszyć przez tygodnie, miesiące, a nawet lata. Zatem, czym właściwie jest depresja u dzieci? W jaki sposób się objawia oraz jak można ją skutecznie leczyć?

Depresja u dzieci – definicja i częstość występowania

Depresja jest chorobą zaliczaną do grupy zaburzeń nastroju. W zależności od przyczyny można wyróżnić jej postać endo- oraz egzogenną (reaktywną). Ta pierwsza charakteryzuje się brakiem uchwytnej przyczyny zewnętrznej obniżonego nastroju. Jej występowanie tłumaczy się przyczyną biologiczną (na przykład niedoborem mózgowych przekaźników). Jeśli chodzi o depresję egzogenną, to choroba jest patologiczną, przedłużającą się reakcją na bardzo stresujące, przytłaczające chorego wydarzenie życiowe.

Depresja występuje bardzo często zarówno w populacji pediatrycznej, jak i osób dorosłych. Szacuje się, iż z chorobą zmaga się blisko 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym (K=M), 2% dzieci w wieku szkolnym (K=M) oraz 4-8% nastolatków w wieku 13-18 lat (K>M). Szeroko rozumiane zaburzenia depresyjne są jeszcze częstsze. Według badań przeprowadzonych w naszym kraju różnego rodzaju zaburzenia ze spektrum depresji dotyczą w przebiegu całego okresu dojrzewania nawet 27-54% nastolatków.

Depresja u dzieci – objawy

Objawy depresji są zależne od stopnia jej nasilenia oraz wieku pacjenta. Im dziecko młodsze tym symptomy mogą być mniej charakterystyczne, a tym samym cięższe do wychwycenia przez rodziców. Niemniej jednak, spośród najczęściej stwierdzanych u dzieci i nastolatków objawów depresji można wymienić:

• obniżony nastrój (smutek, płaczliwość) – jest dominującym objawem depresji u osób dorosłych i nastolatków. U dzieci może manifestować się drażliwością lub wręcz wrogością do otoczenia,
• anhedonia – niezdolność do odczuwania przyjemności. Objaw ten przejawia się apatią, zobojętnieniem, niechęcią do podejmowania jakichkolwiek czynności, które wcześniej sprawiały choremu przyjemność,
• ograniczenie lub zaprzestanie aktywności – chory może zrezygnować ze spotkań ze znajomymi, zabaw, czy też swojego hobby,
  niechęć do podejmowania codziennych obowiązków – wiele osób objaw ten może błędnie łączyć z lenistwem lub brakiem wychowania dziecka, czy też nastolatka,
• nadmierna reakcja na uwagi, krytykę – chory na depresję jest często przewrażliwiony na swoim punkcie. Przykładowo dziecko może wpadać w płacz i nieadekwatną rozpacz przy próbie zwrócenia mu jakiejkolwiek uwagi,
• katastroficzne podejście do życia – przejawia się to interpretowaniem wszystkich, nawet niemających znaczenia wydarzeń, jako sygnałów zwiastujących nieszczęście lub niepowodzenie,
• myślenie depresyjne i myśli rezygnacyjne – chorzy często traktują robienie czegokolwiek, jako bezsensowne, niemające znaczenia i z góry skazane na niepowodzenie,
• poczucie bezużyteczności, braku znaczenia dla bliskich sobie osób oraz świata,
• zachowanie autoagresywne – na przykład samookaleczanie,
• uczucie niepokoju, lęku, czy też strachu – pacjenci zazwyczaj nie potrafią wskazać przyczyny lęku, który towarzyszy im przez większość czasu,
• myśli samobójcze – fantazjowanie, czy też rozmyślanie na temat odebrania sobie życia,
• tendencje samobójcze – planowanie lub przygotowywanie się do próby samobójczej,
• próby samobójcze – podejmowanie konkretnych działań zmierzających do odebrania sobie życia,
• objawy psychotyczne – na przykład omamy wzrokowe, słuchowe, czy też urojenia. Symptomy te występują dosyć rzadko i towarzyszą ciężkim epizodom tak zwanej depresji psychotycznej,
• objawy somatyczne – część pacjentów może maskować depresję poprzez objawy różnego rodzaju schorzeń somatycznych. Chorzy najczęściej zgłaszają bóle brzucha, bóle w klatce piersiowej, czy też omdlenia.

Depresja u dzieci – możliwe formy leczenia

Leczenie depresji obejmuje działania niefarmakologiczne oraz stosowanie leków w wybranej grupie pacjentów. Całość terapii wymaga zaangażowania ze strony lekarza psychiatry, psychologa oraz rodziców. Jeśli o postępowanie niefarmakologiczne, to obejmuje ono:

• psychoedukację – jej celem jest przekazanie pacjentowi i jego rodzicom potrzebnej im wiedzy na temat depresji. Jednym z elementów psychoedukacji są ćwiczenia radzenia sobie ze złymi emocjami oraz w sytuacjach kryzysowych,
• psychoterapię – jej celem jest próba ustalenia przyczyn zaburzeń depresyjnych i ich przepracowania, a tym samym rozwiązania. Psychoterapia może mieć charakter indywidualny, grupowy lub mieszany. W części przypadków mogą w niej brać również członkowie rodziny pacjenta (tak zwana terapia rodzinna).

Terapia farmakologiczna u dzieci i młodzieży jest zarezerwowana dla pacjentów o ciężkim przebiegu choroby (bardzo nasilone objawy lub objawy psychotyczne). U większości chorych lekami z wyboru są SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). W większości przypadków ich tolerancja jest dobra, a objawy niepożądane wynikające z rozpoczęcia ich stosowania ustępują po kilku dniach kuracji.

Słowem zakończenia, depresji nie można bagatelizować i traktować, jako niegroźnego, ustępującego samoistnie uczucia smutku. Należy bowiem zdawać sobie sprawę, iż niepodjęcie odpowiedniego leczenia może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu pacjenta.

Bibliografia:
Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży – lek. Magdalena Miernik-Jaeschke, prof. dr hab. Irena Namysłowska
Depresja – dr n. med. Joanna Borowiecka-Kluza