Biegunka przewlekła u dzieci – kiedy się pojawia i co oznacza?

Oddawanie płynnych lub półpłynnych stolców jest bardzo częstym objawem, który może towarzyszyć wielu chorobom. Szacuje się wręcz, iż ostra, wirusowa biegunka jest jedną z najczęściej występujących chorób dziecięcych. W większości przypadków biegunka charakteryzuje się krótkim czasem trwania (<14 dni). U pewnego odsetka małych pacjentów okres oddawania płynnych lub półpłynnych stolców może ulec jednak znacznemu wydłużeniu (>2-4 tygodni). Stanowi to podstawę do rozpoznania tak zwanej biegunki przewlekłej. Zatem, czym jest biegunka przewlekła u dzieci? Jakie jej rodzaje wyróżniamy oraz w jaki sposób można ją leczyć?

Biegunka przewlekła u dzieci – definicja i częstość występowania

Biegunkę przewlekłą definiuje się, jako oddawanie minimum 3 płynnych lub półpłynnych stolców w ciągu dnia przez okres 2-4 tygodni. Częstość jej występowania jest zależna o przyczyny i waha się od ułamka procenta do nawet 20 procent.

Biegunka przewlekła u dzieci – podział i najczęstsze przyczyny

Wyróżnia się pięć podstawowych rodzajów biegunek przewlekłych. Spośród nich można wymienić:

• biegunka osmotyczna – jest to najczęstszy rodzaj biegunki przewlekłej. U jej podłoża leży nadmierny rozrost bakterii jelitowych i zaburzone wchłanianie wody z jelita grubego. Biegunka osmotyczna jest najczęściej wywoływana przez różnego rodzaju nietolerancje i alergie pokarmowe lub stanowi powikłanie przebytych wcześniej infekcji. U części pacjentów u jej podłoża mogą leżeć przyjmowane leki (osmotyczne środki przeczyszczające, leki zobojętniające kwas solny), celiakia, czy też zespół rozrostu bakteryjnego,
• biegunka sekrecyjna – u jej podłoża leży zwiększone wydzielanie do światła jelita płynów oraz elektrolitów. Do jej przyczyn zalicza się leki przeczyszczające (na przykład bisakodyl, aloes) oraz toksyny bakteryjne. W rzadkich przypadkach biegunka sekrecyjna może być wynikiem wrodzonych defektów enzymatycznych lub guzów hormonalnie czynnych,
• biegunka zapalna – najczęściej wywołują ją przewlekłe choroby zapalne jelit (głównie choroba Leśniowskiego i Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Cechą charakterystyczną biegunek zapalnych jest współwystępowanie innych objawów (na przykład bólów brzucha, czy też gorączki). Co więcej, w jej przebiegu często obserwuje się domieszkę świeżej krwi w stolcu,
• biegunka tłuszczowa – u jej podłoża leży niedostateczne trawienie tłuszczów. Najczęściej wywołuje ją przewlekła niewydolność trzustki (na przykład w przebiegu mukowiscydozy), zespół rozrostu bakteryjnego, czy też zaburzenia wchłaniania (celiakia). W przebiegu biegunki tłuszczowej stolce mają cuchnący zapach i zawierają dużą ilość tłuszczu,
• biegunka związana z przyspieszonym pasażem jelitowym – najczęściej wywołują ją leki o działaniu prokinetycznym (na przykład metoklopramid, cisapryd), nadczynność tarczycy oraz zespół jelita drażliwego (IBS).

Biegunka przewlekła u dzieci – diagnostyka

W większości przypadków przyczynę biegunki przewlekłej udaje się ustalić na podstawie wywiadu. Potwierdzeniem rozpoznania jest zazwyczaj normalizacja stolców po zmianie diety (na przykład wyeliminowaniu nietolerowanego składnika). W pozostałych przypadkach wskazane jest rozszerzenie diagnostyki o badanie kału i krwi. W wybranych przypadkach konieczne jest również wykonanie badania endoskopowego jelita grubego.

Biegunka przewlekła u dzieci – leczenie

Leczenie biegunki przewlekłej u dzieci zależy w głównej mierze od jej przyczyny. Tak więc w przypadku nietolerancji laktozy wskazane jest odstawienie produktów zawierających ten składnik (głównie mleka krowiego). Dieta eliminacyjna jest również podstawowym sposobem leczenia pacjentów cierpiących na różnego rodzaju alergie pokarmowe.

Jeśli chodzi o farmakoterapię, to jest ona wskazana na przykład w zapaleniach jelit, czy też niewydolności trzustki. W wybranych przypadkach jedynym sposobem leczenia jest zabieg chirurgiczny (guzy hormonalnie czynne). Co więcej, w każdym przypadku biegunki, ostrej i przewlekłej, niezmiernie ważna jest profilaktyka odwodnienia.

Słowem zakończenia, nieleczona biegunka przewlekła stanowi duże zagrożenia dla zdrowia malucha. Co za tym idzie, przedłużający się okres oddawania przez dziecko płynnych lub półpłynnych stolców jest zawsze wskazaniem do wizyty u lekarza.

Bibliografia:
Biegunka przewlekła – prof. dr hab. med. Józef Ryżko
Biegunka ostra – Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska
Pediatria pod redakcją Prof. Wandy Kawalec