Niezależnie od tego, czy jesteśmy dzieckiem, czy osobą dorosłą mamy zazwyczaj duży problem z przypomnieniem sobie pierwszych lat życia. Według klinicystów granicę tych trudności wyznacza szósty/ ósmy rok życia, inni badacze wskazują na trzeci/czwarty rok życia. Pamiętamy pojedyncze wydarzenia, ale wyjątkowo sporo pozostaje w pamięci zatarte. Im dalej próbujemy sięgnąć pamięcią, tym mniej pamiętamy. Dlaczego? Okazuje się, że powodem jest amnezja dziecięca. Na czym ona polega i kiedy występuje?
Kiedy występuje amnezja dziecięca?
Amnezja dziecięca dotyczy każdego z nas. Nie ma osoby, która umiałaby przywołać wydarzenia z pierwszych lat życia. Co prawda są tacy, którzy twierdzą, że pamiętają coś z drugiego czy trzeciego roku życia, jednak jest to mało prawdopodobne. Pewne zdarzenia mogą nam się wydawać znajome, jakbyśmy je przeżyli, ale zazwyczaj powstają one później i kształtują się na skutek opowieści na ich temat.
Umiejscawiamy je w bardzo wczesnych latach życia, tymczasem ich źródła należałoby szukać dużo później, gdy zostały nam opowiedziane.
Jakich lat dotyczy?
Jakich lat życia dotyczy amnezja dziecięca? Badacze nie są tu zgodni. Przeważa jednak pogląd, że należałoby ją rozpatrywać w przypadku dzieci przed 3-4 rokiem życia.
Skąd się bierze amnezja dziecięca?
Jeszcze nie tak dawno psychologowie w swoich publikacjach psychoanalitycznych sugerowali, że amnezja dziecięca jest reakcją obronną. Ma za zadanie usunąć z pamięci doświadczenia traumatyczne, trudne, najczęściej dotykające zaniedbań i przemocy. Dzisiaj wiemy, że ta hipoteza jest błędna.
Nie pamiętamy pierwszych lat życia z całkiem innego powodu. Chodzi o naszą niedojrzałość rozwojową, problemy z identyfikacją własnego ja. Wspomnienia nie są zapamiętywane z uwagi na brak właściwego poczucia czasu, a także ograniczane zdolności nazywania.
Nieco inaczej na problem patrzą neurobiolodzy. W ich opinii amnezja dziecięca ma związek z jeszcze nieskończonym rozwojem hipokampa (brak dojrzałości neuronalnej) – niewielkiego fragmentu mózgu znajdującego się w płacie czołowym. Ograniczenie w zapamiętywaniu to również wynik braku pełnego rozwoju płata skroniowego oraz okolicy okołooczodowej.
Jak rozwija się pamięć u dziecka?
- roczne dziecko – utajona pamięć, może żywo reagować na dźwięk dzwonka, czy odgłos parkującego samochodu pod domem, kojarząc ten fakt z wracającym rodzicem do domu,
- około 18 miesiąca życia – dziecko umie przypomnieć sobie proste sekwencje wydarzeń z jej otoczenia. Potrafi wydobywać pewne fakty z pamięci. Umie przypomnieć sobie pewne wydarzenia, nawet po długim czasie.
- dziecko kończące dwa lata – ma już świadomość własnego ja, umie opowiedzieć, czego doświadczyło, co się wydarzyło. Umie opowiedzieć o niedawnych wydarzeniach, nie opowie jednak o tym, co się działo w okresie niemowlęctwa. Dziecko jest w stanie przypomnieć sobie jednak wydarzenia, które nastąpiły po pierwszym roku życia, zanim nauczyło się ono mówić – wskazują na to badania Patricii Bauer.
W następnych latach dochodzi do rozwoju pamięci, w szczególności pamięci epizodycznej. Pojawia się ona między 18 miesiącem życia a 2-3 urodzinami dziecka. Ten fakt sprawia, że pamięć z lat wcześniejszych zostaje niejako wymazana. Dopiero w okresie przedszkolnym dzieci wykorzystują świadome schematy zapamiętywania.
To, ile dzieci będą pamiętać z lat dzieciństwa w dużym stopniu zależy od rodziców. Jak wskazują badacze, jeśli dorośli dużo rozmawiają z dziećmi, o tym, co się wydarzyło, co było przed danym wydarzeniem, co potem, jak dziecko się czuło, sekwencja wydarzeń zostanie dobrze zapamiętana. Brak rozmów, wspólnego omawiania wydarzeń najpewniej spowoduje gorsze ich zapamiętywanie.
Jeśli w domu rozmawia się o emocjach, ich znaczeniu, opisuje, co się w danych momentach czuje, dziecko będzie bardziej wyczulone na emocje innych. Będzie cechowało się wyższą dojrzałością emocjonalną. Dzieci, z którymi się rozmawia o uczuciach, daje im przyzwolenie na nie, szybciej uczą się regulacji emocjonalnej.
Czy da się uniknąć amnezji dziecięcej?
Nie da się uniknąć amnezji dziecięcej. Jest ona związana z rozwojem mózgu i neuronów. Wszyscy w naturalny sposób zapominamy wczesne lata życia. To ile będziemy pamiętać z okresu wczesnego dzieciństwa, zwłaszcza z okresu przedszkola, zależy od naszych jednostkowych cech, a także od tego, ile i w jaki sposób na temat poszczególnych wydarzeń rozmawiali z nami rodzice. Znaczenie ma też typ
wspomnień. Im dane wydarzenie było bardziej dla nas znaczące, emocjonujące, tym szansa, że zostanie zapamiętane, jest wyższe.
Dlaczego zapominamy?
Amnezja dziecięca wynika z naturalnego procesu rozwoju mózgu i zmiany schematu działania pamięci. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że będziemy zapominać przez całe życie. To wbrew pozorom coś, co pomaga nam funkcjonować. Pozwala zachować skupienie oraz nie rozpraszać się na tematach i szczegółach, które w danym momencie nie mają większego znaczenia. Umiejętność zapominania jest nam
niezbędna do życia.
Komentarze